Wiedza pielęgniarek na temat zakażeń C. difficile jest przeciętna lub dostateczna – wskazują autorzy badań opublikowanych na łamach czasopisma „Forum Zakażeń”. Największy deficyt wiedzy wskazano w obszarach profilaktyki, źródeł i czynników ryzyka zakażeń oraz antybiotyków powodujących największe ryzyko wystąpienia zakażeń oraz powikłań. Badacze wskazują, iż konieczna jest ciągła edukacja personelu pielęgniarskiego, aby możliwe były skuteczne leczenie i zapobieganie zakażeniom szpitalnym.
Clostridioides difficile to beztlenowa bakteria powszechnie występująca w organizmach zwierząt, ludzi czy w środowisku. W organizmie człowieka zakażenie drobnoustrojem wywołuje zapalenie jelita grubego i stanowi przyczynę zakaźnej biegunki szpitalnej, która odpowiada za 15-25 proc. wszystkich biegunek poantybiotykowych.
W ostatnich latach rośnie zarówno liczba, jak i ciężkość zakażeń C. difficile, co sprawia, że zakażenie tym drobnoustrojem jest dziś jednym z największych problemów epidemiologicznych. Część jego występowania związana jest z niekontrolowanym stosowaniem antybiotyków, a także pobytem pacjenta w szpitalu czy ośrodku opieki długoterminowej. Drogą transmisji bakterii jest droga fekalno-oralna, dlatego tak duże znaczenie ma odpowiednia higiena rąk, powierzchni czy sprzętu medycznego.
95 proc. badanych miało kontakt z osobą zakażoną C. difficile w miejscu pracy
W badaniu opublikowanym na łamach czasopisma naukowego „Forum Zakażeń” sprawdzono poziom wiedzy personelu pielęgniarskiego na temat zakażeń C. difficile. Analizy przeprowadzono w 2019 r. wśród 104 pielęgniarek w wieku od 21 do 65 lat, pracujących na oddziałach jednego ze szpitali w regionie podkarpackim (46 proc. – oddziały zachowawcze, 39 proc. – oddziały zabiegowe, 15 proc. oddziały anestezjologii i intensywnej terapii). W badaniu podkreślono, że największą grupę pielęgniarek, 34 proc. ankietowanych, stanowiły osoby z 31 letnim stażem. Aż 95 proc. uczestników potwierdziło, iż miało kontakt z osobą zakażoną C. difficile w miejscu pracy.
45 proc. badanych swój poziom wiedzy na temat zakażeń C. difficile oceniło jako dobry, a jako bardzo dobry – 32 proc. Zdaniem 23 proc. poziom ich wiedzy na ten temat jest przeciętny. Żaden z ankietowanych nie uważał natomiast, by poziom ten był niski.
Jak ankietowani odpowiadali na poszczególne pytania?
Uczestnicy mieli za zadanie odpowiedzieć na 30 pytań jednokrotnego wyboru. Większość personelu pielęgniarskiego prawidłowo oznaczyła skróty CDI (ang. C. difficile infection) i CA (zakażenie nabyte poza zakładem opieki zdrowotnej, ang. community-associated). Badani w dominującej większości trafnie odpowiadali, że C. difficile jest beztlenową laseczką powodującą infekcję bakteryjną, a także ma zdolność do wytwarzania spor. 67 proc. badanych prawidłowo odpowiedziało, że zakażenie przenoszone jest drogą fekalno-oralną, a aż 30 proc. błędnie wskazało drogę kontaktową. 41 proc. uznało, że źródłem przenoszenia bakterii są skażone toalety, 26 proc. wskazało na ręce, a pozostałe 33 proc. – naczynia kuchenne i sprzęt medyczny. Jako czynniki ryzyka zakażenia C. difficile, 42 proc. badanych podało antybiotykoterapię (prawidłowa odpowiedź), 27 proc. sam pobyt w szpitalu, 18 proc. wiek poniżej 65. roku życia, a 13 proc. objęcie pacjenta opieką długoterminową.
Personel pielęgniarski prawidłowo wskazał, że objawem zakażenia jest biegunka. Jako powikłanie infekcji badani najczęściej wskazywali ostre rozdęcie okrężnicy (59 proc.), niedrożność jelit (30 proc.), odwodnienie (10 proc.), duszność (1 proc.). 80 proc. badanych przy kontakcie z pacjentem zakażonym jako priorytet zaznaczyło noszenie rękawiczek, 13 proc. zdezynfekowałoby ręce, a 7 proc. założyłoby maskę. W przypadku objawowej infekcji większość respondentów (64 proc.) utrzymałaby izolację kontaktową do 48 h po ustąpieniu biegunki (poprawna odpowiedź).
Ankietowani wskazali również, w jaki sposób postępowaliby w przypadku kontaktu z zakażonym. 67 proc. personelu prawidłowo zaznaczyło, iż należałoby umyć ręce wodą z mydłem, 18 proc. użyłoby środka na bazie alkoholu, a 15 proc. preparatów z oktenidyną i chlorheksydyną. 79 proc. ankietowanych trafnie wskazało, że preparaty zawierające chlor są najskuteczniejsze wobec spor C. difficile.
Większość personelu (69 proc.) uważa, że terapia zakażenia powinna być prowadzona drogą doustną, 24 proc. wskazało drogę dożylną, a 7 proc. – domięśniową. 70 proc. badanych uznało, że lekiem pierwszego rzutu w terapii zakażenia powinien być metronidazol (prawidłowa odpowiedź), 21 proc. wybrało natomiast wankomycynę, 6 proc. fidaksomycynę, a 3 proc. penicylinę. 56 proc. pielęgniarek przyznało, że informacje o zakażeniach C. difficile czerpałoby od pielęgniarki epidemiologicznej, po 16 proc. od lekarzy oraz z Internetu, a 12 proc. uznało, że źródłem wiedzy byłyby broszury, książki i czasopisma.
W których obszarach zaobserwowano największy deficyt wiedzy?
Za każdą prawidłową odpowiedź ankietowani otrzymywali 1 punkt, a każdy uczestnik badania mógł łącznie uzyskać 30 punktów.
– Weryfikując poziom wiedzy ankietowanych (…) stwierdzono, że poziom przeciętny i dostateczny wykazało po 23 proc. respondentów, 22 proc. respondentów wykazało się wiedzą na poziomie dobrym, natomiast najmniej respondentów prezentowało poziom bardzo dobry (16 proc.), ale także niski (17 proc.) – wskazują badacze.
Autorzy badania na podstawie ankiet wyróżnili obszary o najmniejszej wiedzy personelu pielęgniarskiego. Dotyczyły one profilaktyki zakażeń, źródeł i czynników ryzyka zakażeń oraz antybiotyków powodujących największe ryzyko wystąpienia zakażeń oraz powikłań. Dostateczny poziom wiedzy dotyczył znajomości drogi przenoszenia zakażenia, czasu trwania izolacji kontaktowej u pacjenta, definiowania nawrotu zakażenia oraz zaleceń dotyczących wykonywania badań diagnostycznych. Przeciętny poziom wiedzy pielęgniarki wykazały wobec znajomości zasad izolacji kontaktowej stosowanej podczas kontaktu z pacjentem zakażonym, wskazań do pobierania materiału klinicznego do badania, znajomości leków pierwszego rzutu stosowanych w terapii, priorytetowego traktowania mycia rąk, preparatów dezynfekcyjnych skutecznych wobec spor, warunków przechowywania próbki kału do badania oraz priorytetów w izolacji osób zakażonych.
Z kolei najwyższy poziom wiedzy personelu pielęgniarskiego objął następujące obszary: objawy zakażenia C. difficile, postacie zakażenia, cechy charakterystyczne patogenu, zakaźność, zjadliwość patogenu i formy przetrwalnikowe patogenu. Dobry poziom wiedzy ankietowani uzyskali w zakresie postępowania w przypadku pełnoobjawowego zakażenia, znaczenia skrótów nazw, znajomości środków dezynfekujących oddziałujących na przetrwalniki C. difficile, oznaczenia pozaszpitalnego zakażenia, rozumienia infekcji oraz rozpoznawania ogniska epidemicznego C. difficile.
Badacze wykazali również, iż poziom wiedzy personelu pielęgniarskiego nie był zależny od płci, wieku, miejsca pracy, stażu pracy, miejsca zamieszkania, kontaktu ankietowanych z osobą zakażoną C. difficile, w rodzinie lub w miejscu pracy.
Samoocena wiedzy personelu pielęgniarskiego nie korelowała z jej faktycznym poziomem
Zdaniem autorów badania przeważająca liczba respondentów wysoko określiła swój poziom wiedzy na temat zakażenia C. difficile. Tymczasem wiedza badanych w rzeczywistości była na poziomie przeciętnym i dostatecznym, a więc zdaniem badaczy stosunkowo niska.
– Pomimo niskiej oceny wiedzy identyfikuje się korzystne zjawisko rosnącej świadomości personelu medycznego dotyczącej CZCD, a także coraz lepsze możliwości diagnostyczne, które dają nadzieję na ograniczenie wzrostu liczby objawowych zakażeń C. difficile zarówno w warunkach szpitalnych, jak i w lecznictwie ambulatoryjnym – wskazują badacze i podkreślają, że konieczna jest kontynuacja badań w zakresie oceny wiedzy personelu medycznego, gdyż stanowi to doskonałe narzędzie diagnostyczne identyfikujące najbardziej deficytowe obszary edukacyjne.
Problematyka dotycząca szeroko rozumianych zakażeń zostanie rozwinięta podczas konferencji II Forum Zakażeń, która odbędzie się w dniach 12-14 maja 2022 r. w Jachrance. Serdecznie zapraszamy do rejestracji!
