Autor: Karolina Rybkowska
„W sytuacji konieczności interwencji, w tym unieruchomienia pacjenta agresywnego należy dysponować wystarczającą liczbą personelu, aby minimalizować ryzyko wystąpienia szkód u pacjenta i personelu” – wskazuje konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego. Tymczasem, jak dodaje, oddziały szpitalne są przepełnione, a niedobory personelu medycznego, w tym pielęgniarek, coraz bardziej się pogłębiają.
Zdaniem konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego, dr. n. o zdr. Damiana Czarneckiego, agresja pacjentów wobec osób sprawujących opiekę jest coraz częstsza. Na początku listopada w Wojewódzkim Szpitalu Psychiatrycznym w Gdańsku doszło do incydentu – podczas obchodu pacjent szpitala zaatakował siekierą 22-letnią pielęgniarkę.
– Niewątpliwie takie zdarzenia pośrednio rzutują na decyzje pielęgniarek, które stoją przed wyborem podjęcia pierwszej pracy, wyborem oddziału w którym chcą się realizować. Pomimo tego, że tak drastyczne zachowania mają charakter incydentalny, należy je nagłaśniać, aby wskazywać zagrożenia w pracy pielęgniarki psychiatrycznej. Oczywiście nasuwa się pytanie, jak mogło dojść do zdarzenia skoro pacjent został dowieziony transportem medycznym, a ostre narzędzie było niemałych przecież rozmiarów? – wskazuje w rozmowie z Evereth News dr n. o zdr. Bożena Kosińska, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Pielęgniarek i Pielęgniarzy Psychiatrycznych (PSPiPP).
Dr Czarnecki: Interwencje wobec agresji pacjentów obciążają personel medyczny
Konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego w rozmowie z Evereth News wskazuje, że problem agresji pacjentów wobec personelu jest poważny. Podkreśla, że dla przykładu, w jednym z większych szpitali psychiatrycznych rejestr zdarzeń wskazywał na dwie czynne agresje pacjenta wobec personelu w czasie jednego kwartału.
– Ma to związek m.in. z przepełnieniem oddziałów i niedoborem personelu medycznego. Należy dodać, że zachowania agresywne generują np. stan upojenia lub zespół abstynencyjny u osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych. Zachowania tych pacjentów często są nagłe, więc trudno im natychmiast przeciwdziałać. Do najczęstszych tego rodzaju interwencji dochodzi w izbach przyjęć szpitali psychiatrycznych, co bardzo obciąża personel tam pracujący. Szczególnie, że dostęp do oddziałów detoksykacyjnych nie zawsze jest możliwy od razu – zaznacza dr Czarnecki.
Z czego wynika agresja u pacjentów psychiatrycznych?
– Część zachowań agresywnych pacjentów wynika z objawów chorobowych, które odrealniają kontakt pacjenta z otoczeniem i nie są związane z chęcią wyrządzenia krzywdy, a raczej z brakiem kontroli pacjenta nad sytuacją czy emocjami, które wyzwala np. psychoza – wskazuje dr Czarnecki. Podkreśla także, że Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych we współpracy z Naczelną Izbą Lekarską prowadzą monitoring zgłoszeń agresji pacjentów wobec personelu medycznego poprzez stronę internetową.
Prezes PSPiPP zauważa również, że zachowania agresywne mogą wynikać lub mieć związek z zaburzeniami chorobowymi bądź z silnymi doznaniami psychotycznymi – omamami, urojeniami czy lękiem.
– Mają one często charakter agresji nieukierunkowanej, wynikają z poczucia przez pacjenta wrażenia osaczenia, zagrożenia. Na oddziałach psychiatrycznych występują również zachowania agresywne typu: kopnięcie, zamachnięcie się na drugą osobę, szczypnięcie czy oplucie, które niestety są często przez pielęgniarki pomijane. Należy jednak pamiętać, iż każde tego typu zdarzenie powinno być zgłoszone, wyjaśnione i omówione w zespole terapeutycznym – dodaje dr Kosińska.
Prezes PSPiPP: „Normy zatrudnienia pielęgniarek w oddziałach psychiatrycznych to zapewnienie bezpieczeństwa”
W ostatnim czasie Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych sygnalizowała o problemie związanym z zawieszeniem norm zatrudnienia dla pielęgniarek. W szczególności zwrócono uwagę na ich brak w oddziałach psychiatrycznych (zobacz także: Prezes NRPiP dla EN: „Brak norm zatrudnienia w zawodzie pielęgniarki i położnej rodzi ogromne zagrożenia dla zdrowia i życia pacjenta”). W rozmowie z Evereth News Zofia Małas, prezes Naczelnej Rady Pielęgniarek i Położnych, zaznaczała:
– Normy zatrudnienia na oddziałach psychiatrycznych i leczenia uzależnień tak naprawdę nigdy nie zadziałały. Dochodzą do nas sygnały o daleko posuniętych nieprawidłowościach, np. jedna pielęgniarka opiekuje się 60, a nawet 100 pacjentami i to na dwóch oddziałach, na dwóch piętrach. Na pielęgniarce ciąży ogromna odpowiedzialność, ale stoi ona też przed ogromnym niebezpieczeństwem – chodzi tu o zjawisko agresji wobec personelu medycznego. Zagrożone jest bezpieczeństwo nie tylko pielęgniarki, gdy obsada jest zbyt mała, ale i samego pacjenta albo innego chorego przebywającego na tym oddziale.
Zdaniem dr. Czarneckiego brak norm zatrudnienia to przede wszystkim brak narzędzia do budowania jakości opieki pielęgniarskiej. Ponadto wskazuje, że aby zapewnić prawidłowe zabezpieczenie przed pacjentem agresywnym, np. poprzez zastosowanie przymusu bezpośredniego, należy zapewnić odpowiednią liczbę personelu potrzebnego do unieruchomienia pacjenta – co najmniej 5 osób.
– Poza tym należy uzyskać liczebną przewagę nad pacjentem agresywnym oraz zabezpieczyć pozostałych pacjentów. Normy zatrudnienia zapewniają przede wszystkim bezpieczeństwo, komfort pracy, czyli możliwość konsultacji, wsparcia oraz realizację zadań na podstawowym poziomie – dodaje konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego.
Prezes PSPiPP zwraca uwagę, że pielęgniarki w oddziałach psychiatrycznych powinny przede wszystkim posiadać dobre umiejętności komunikacji interpersonalnej. Zaznacza, że rozmowa terapeutyczna z pacjentem wymaga ponadto określonego czasu, spokoju, nieokazywania pośpiechu oraz uważności.
– Trudno spełnić te warunki, zwłaszcza w dni świąteczne, godziny popołudniowe, kiedy brak jest osób wykonujących inne zawody np. lekarzy, terapeutów czy psychologów. Normy zatrudnienia pielęgniarek w oddziałach psychiatrycznych to również zapewnienie bezpieczeństwa, podniesienie jakości opieki i komfortu pacjentom, wobec których pielęgniarka może podejmować działania psychoedukacyjne i rehabilitacyjne z wykorzystaniem elementów psychoterapii – dodaje dr Kosińska.
Prezes PSPiPP wskazuje również, że pielęgniarki zatrudnione w psychiatrycznej opiece oczekują działań ze strony różnych gremiów zawodowych w celu przywrócenia zapisów konkretnych i zadowalających norm pielęgniarskich.
Brak norm zatrudnienia wpływa na jakość opieki w oddziałach psychiatrycznych
Dr Czarnecki dodaje, że brak norm zatrudnienia to także zagrożenie dla samego pacjenta – przede wszystkim zmniejsza liczbę zatrudnianego personelu, co utrudnia obserwację i opiekę nad pacjentem. Ekspert zauważa, że gdy na oddziale jest zbyt duża liczba pacjentów przypadająca na jedną pielęgniarkę może dojść m.in. do zaniedbań czy przeoczeń.
– Brak norm zatrudnienia pielęgniarek sprawia, że kierownicy placówek ochrony zdrowia nie muszą zatrudniać odpowiedniej liczby personelu. Zdarza się, że na dyżurze sprawuje opiekę jedna pielęgniarka na trzydziestu pacjentów, a druga pielęgniarka jest delegowana z dyżuru w inny punkt szpitala. Należy podkreślić, że szpitale psychiatryczne dysponują różnorodną infrastrukturą oddziałów, co także powinno się uwzględniać w planowaniu opieki. Dotyczy to oddziałów wielokondygnacyjnych oraz oddziałów oddalonych od siebie o nawet kilkaset metrów w kompleksie szpitalnym, co znacznie wydłuża czas uzyskania ewentualnej pomocy – dodaje konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego.
Prezes PSPiPP zwraca uwagę, że pacjent zgłaszający się do oddziału psychiatrycznego oczekuje kompleksowej terapii, zarówno farmakoterapii, jak i psychoterapii. W obu tych formach – jak zauważa dr Kosińska – aktywnie uczestniczy pielęgniarka. „Ponadto prowadzenie treningów umiejętności społecznych, udział w społeczności leczniczej – to również formy terapii, w które zaangażowana jest pielęgniarka” – dodaje prezes PSPiPP.
– Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek i Pielęgniarzy Psychiatrycznych jest gotowe do współpracy z ośrodkiem akademickim, który podejmie się przeprowadzenia badań w zakresie wpływu norm zatrudnienia pielęgniarek na jakość opieki nad pacjentem oraz występowania zdarzeń niepożądanych, takich jak samowolne oddalenia się z oddziału czy zachowania agresywne i autoagresywne – podkreśla ekspertka.
Status funkcjonariusza publicznego dla pielęgniarek zwiększy ich poczucie bezpieczeństwa
Dr Kosińska zwraca uwagę, iż problemem wśród personelu pielęgniarskiego jest brak świadomości, tego, że pielęgniarki mogą korzystać z ochrony przewidzianej dla funkcjonariusza publicznego
– W ustawie z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. 2021, poz. 479 z późn. zm.) zapewniono pielęgniarce możliwość korzystania z ochrony, jaką przewidziano dla funkcjonariusza publicznego (Art. 11, pkt 2.) – wyjaśnia dr Kosińska.
Pielęgniarki nie mają jednak prawnego statusu funkcjonariusza publicznego. O jego zapewnienie postuluje Ogólnopolski Komitet Protestacyjno-Strajkowy Ochrony Zdrowia podczas trwającego wciąż protestu medyków.
– Na protest należy spojrzeć w perspektywie „lepszego i bezpieczniejszego jutra” dla nas wszystkich, jako pracowników ochrony zdrowia i potencjalnych pacjentów. Myślę, że także w perspektywie promowania stabilnego i silnego zawodu. Silna pozycja zawodu, w tym posiadanie statusu funkcjonariusza publicznego powinna zwiększyć atrakcyjność i bezpieczeństwo pielęgniarstwa, jako zawodu przyszłości dla nowych kadr. Normy zatrudnienia czy standardy opieki zdają się być bezwartościowe w obliczu braku nowych pracowników wkraczających do systemu ochrony zdrowia. W aspekcie agresji, status funkcjonariusza publicznego powinien poprawić postawy społeczne wobec zawodów medycznych, z drugiej strony poprawić poczucie samych pracowników w zakresie zastosowania narzędzi prawnych w sytuacjach kryzysowych – podkreśla konsultant krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego.
PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA:
