„Hipotrofia może doprowadzić do zgonu wewnątrzmacicznego płodu. To ryzyko jest tym wyższe im wcześniej pojawiają się objawy i jak bardzo są nasilone” – zaznaczyła w rozmowie z Evereth News Ordynator Położnictwa w CM Żelazna dr n. med. Anna Kajdy. Jakie wyróżnia się typy hipotrofii oraz jakie powikłania niesie za sobą to schorzenie?
Evereth News, Natalia Janus: Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia hipotrofii u płodu?
Dr n. med. Anna Kajdy: U każdej pacjentki na początku ciąży należy ocenić ryzyko wystąpienia hipotrofii płodu. Czynniki ryzyka ograniczenia wzrostu płodu można podzielić na wynikające z wywiadu ogólnego i położniczego. Wśród nich znajdują się: cukrzyca, nadciśnienie, zespół antyfosfolipidowy, urodzenie dziecka z hipotrofią, palenie papierosów, wiek > 40 lat, wiek < 18 lat, otyłość, niedowaga, stan po IVF oraz odstęp między ciążami < 6 miesięcy i > 6 lat.
Czynniki ryzyka dzielą się również na duże i małe. Jeden duży lub trzy małe są wskazaniem do obserwacji w kierunku hipotrofii i rozpoczęcia działań profilaktycznych.
Najważniejszym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka hipotrofii płodu jest palenie papierosów. Rzucenie palenia w momencie rozpoznania ciąży to za późno. Powinno się podjąć taką decyzję w okresie planowania ciąży. Zwraca się też bardzo uwagę na palenie bierne, szczególnie jeżeli pali partner i robi to w zamkniętym pomieszczeniu mieszkalnym, w którym przebywa z ciężarną.
Jaki związek ma hipotrofia z ciążą mnogą?
– Bardzo istotny, hipotrofia jednego lub obu płodów wikła nawet do 1/3 ciąż.
Od czego zależą typy hipotrofii?
– Obecnie wyróżnia się 2 typy hipotrofii o wczesnym i późnym początku. Granicą wieku ciążowego jest tutaj 32 tydzień. Oznacza to, że jeżeli stwierdzimy nieprawidłowe wzrastanie płodu przed 32. tygodniem ciąży mówimy wówczas o postaci wczesnej, natomiast po 32. tygodniu o późnej. Zasadniczo klinicznie to są dwa różne powikłania ciąży.
W przypadku wczesnej hipotrofii łożysko jest dużo bardziej chore, ale paradoksalnie dzieci w tym okresie mają dużą zdolność adaptacyjną do trudniejszych warunków. Postać wczesna częściej współistnieje z nadciśnieniem ciążowym, dlatego tak ważne jest zminimalizowanie ryzyka porodu przedwczesnego. Ta postać dotyczy ok. 1% ciąż i wymaga opieki w ośrodku specjalistycznym, o trzecim stopniu referencyjności.
Hipotrofia późna wikła 8% ciąż i tutaj największym wyzwaniem jest postawienie rozpoznania. W Polsce trzecie badanie USG wykonujemy między 28-32 tygodniem ciąży. Natomiast wtedy dziecko może jeszcze rosnąć prawidłowo. Dlatego w ostatnich rekomendacjach proponuje się wykonanie wszystkim pacjentkom USG z oceną masy płodu w terminie porodu, a pacjentkom z czynnikami ryzyka wcześniej, między 34-36 tygodniem ciąży.
Hipotrofia może nieść za sobą szereg powikłań. Jakich najczęściej?
– Jak wspomniałam, wczesna hipotrofia niesie ze sobą przede wszystkim ryzyko przedwczesnego porodu oraz powikłań związanych z nadciśnieniem. W nierozpoznanej późnej hipotrofii boimy się przede wszystkim gorszej tolerancji skurczów porodowych przez płód, niskiej punktacji Apgar i zielonego płynu owodniowego. Dlatego w przypadku stwierdzenia późnej hipotrofii dążymy do porodu po skończonym 37 tygodniu ciąży.
Szczególnym przypadkiem są tutaj płody konstytucjonalnie małe (SGA – small for gestational age, czyli małe w stosunku do wieku ciążowego). Ich wielkość mieści się między 3. a 10. centylem, czyli poniżej normy, jednak wszystkie parametry dobrostanu są prawidłowe: przepływy, KTG, ilość płynu owodniowego. Takie dzieci przy ścisłym nadzorze ambulatoryjnym możemy urodzić później, ale nie po terminie porodu.
Kiedy możliwe jest rozpoznanie, że płód jest mniejszy niż powinien?
– Dzięki temu, że w ciąży wykonujemy badanie USG w każdym trymestrze ciąży, jesteśmy w stanie kontrolować i czuwać nad prawidłowym wzrostem płodu. Dodatkowo zgodnie z najnowszymi rekomendacjami PTG dotyczącymi zaburzeń wzrastania, lekarz prowadzący powinien z wizyty na wizytę, od 26 tygodnia ciąży oceniać wysokość dna macicy. W przypadku małego przyrostu wielkości macicy należy wykonać ocenę masy płodu. Również w przypadku słabszego odczuwania ruchów płodu i ponad 3 tygodniach od ostatniej oceny masy płodu, wzrastanie powinno zostać zweryfikowane ultrasonograficznie.
Skąd wiadomo, że to hipotrofia, a nie np. źle obliczony tydzień ciąży?
– Pierwszą rzeczą, którą lekarz robi w przypadku podejrzenia zaburzeń wzrastania płodu jest weryfikacja wieku ciążowego. Najlepiej użyć do tego USG wykonanego między 8-14 tygodniem ciąży. Gdy wiek ciążowy z USG różni się od wieku wyliczonego z ostatniej miesiączki o 7 dni lub więcej to zawsze bierzemy pod uwagę wiek wyliczony z USG.
Czy hipotrofię można leczyć? W jaki sposób?
– Nie ma leków na hipotrofię. Najważniejszy jest nadzór ambulatoryjny i /lub szpitalny w przypadku pacjentek, które mają hipotrofię rozpoznaną w ciąży. Natomiast można zapobiegać wystąpieniu hipotrofii, poprzez właściwą ocenę czynników ryzyka w I trymestrze ciąży, czy to na podstawie wywiadu, czy też na podstawie badania USG z pierwszego trymestru, połączonego z testem złożonym wraz z oceną przepływów w tętnicach macicznych (tak jak to się robi dla oceny ryzyka wystąpienia stanu przedrzucawkowego).
U tej grupy kobiet przeprowadza się również kwalifikację do przyjmowania profilaktycznego aspiryny w dawce 150 mg. Pamiętajmy również, że bardzo ważne jest NIE PALENIE PAPIEROSÓW i nie przebywanie w towarzystwie osób palących.
Czy hipotrofia może prowadzić do obumarcia płodu?
– Tak, hipotorfia może doprowadzić do zgonu wewnątrzmacicznego płodu. To ryzyko jest tym wyższe im wcześniej pojawiają się objawy i jak bardzo są nasilone. To ryzyko rośnie 8-krotnie, gdy hipotrofia jest nierozpoznana. Dlatego tak ważna jest ocena ryzyka oraz działania profilaktyczne.
PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #PORADNIKPOŁOŻNEJ:
