Personel pielęgniarski odgrywa istotną rolę w zapobieganiu odcewnikowego zakażenia układu moczowego (ZUM). Aktualna i gruntowna wiedza na temat zakażeń układu moczowego, znajomość procedur zakładania, a także pielęgnacji pacjenta z cewnikiem moczowym może minimalizować ryzyko wystąpienia infekcji i jednocześnie zmniejszać koszty systemu opieki zdrowotnej. Tymczasem, jak wynika z badań, pielęgniarki posiadają jedynie średnią wiedzę w tym zakresie.

Zakażenia układu moczowego, mimo postępującej wiedzy medycznej, nadal są poważnym problemem ekonomicznym i klinicznym. Stanowią one około 40-50 proc. zakażeń szpitalnych, a aż 80 proc. spośród nich występuje u pacjentów z cewnikiem założonym do pęcherza moczowego. Infekcja przyczynia się do zwiększenia nakładów finansowych na leczenie pacjenta ze względu na konieczność włączenia antybiotykoterapii czy wykonania dodatkowych badań. Istotną rolę w zapobieganiu wystąpienia odcewnikowego ZUM odgrywa personel pielęgniarski.

Odcewnikowe ZUM – czynniki i objawy

Czynnikami ryzyka wystąpienia odcewnikowego zakażenia układu moczowego jest czas utrzymania cewnika w pęcherzu moczowym, rodzaj materiału, z jakiego zbudowany jest cewnik, płeć żeńska i podeszły wiek pacjenta, choroby współistniejące, jak cukrzyca i niewydolność nerek. Większość drobnoustrojów pochodzi z okolicy krocza pacjenta i skontaminowanej końcówki worka na mocz, ale także z rąk personelu medycznego.

U wszystkich pacjentów po około miesiącu cewnikowania wykrywalne są bakterie w moczu. Tzw. bezobjawowy bakteriomocz jest najczęstszym rodzajem zakażeń układu moczowego u pacjentów cewnikowanych. W badaniu moczu wykrywalne są bakterie, ale nie powodują one żadnych objawów. Nie wprowadza się leczenia, gdyż bezobjawowy bakteriomocz nie zwiększa ryzyka wystąpienia pełnoobjawowej infekcji ani nie wiąże się z powikłaniami.

Pełnoobjawowe zakażenie u osób cewnikowanych podlega jednak leczeniu. Pierwszymi objawami zakażenia może być złe samopoczucie, gorączka z dreszczami czy brak apetytu. Ponadto ZUM charakteryzuje także silne i nieprzemijające parcie na mocz, mętny mocz o nieprzyjemnym zapachu czy bóle krzyża, ucisk w dole brzucha, obecność krwi w moczu. Zbyt późno rozpoznane zakażenie może prowadzić do rozwoju zagrażającej życiu urosepsy.

Jak zapobiegać zakażeniom układu moczowego podczas cewnikowania?

Już jednorazowe założenie cewnika do pęcherza może zwiększać ryzyko zakażenia, które rośnie z każdym kolejnym dniem, gdy cewnik znajduje się w pęcherzu moczowym. Drobnoustroje mogą dostać się do układu moczowego podczas każdej procedury cewnikowania – bakterie mogą przemieszczać się po cewniku i kolonizować kolejne odcinki cewki i pęcherza. Dlatego tak ważne jest, by personel medyczny dokładnie stosował się do standardów cewnikowania i zachowania wszelkiej sterylności.

W celu zapobiegania odcewnikowego ZUM należy stosować cewnikowanie tylko w przypadku bezwzględnej konieczności, cewnik utrzymywać w pęcherzu jak najkrócej, wprowadzać go za pomocą jałowego sprzętu z zachowaniem zasad aseptyki oraz utrzymywać szczelność układu cewnik-dren-zbiornik. Przed przygotowaniem zestawu do cewnikowania należy zdezynfekować ręce, a przed założeniem cewnika konieczne jest dokładne umycie okolic cewki moczowej i krocza wodą z mydłem, a następnie przemycie jałowym roztworem soli fizjologicznej przy użyciu jałowego gazika. Podczas zakładania cewnika konieczne jest stosowanie jałowych rękawiczek i posługiwanie się antyseptyczną techniką bezdotykową ANTT. U chorego z cewnikiem wskazana jest codzienna pielęgnacja krocza.

Pielęgniarki mają średni poziom wiedzy na temat odcewnikowego ZUM

Na łamach czasopisma „Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej” zaprezentowano wyniki badań odnoszących się do poziomu wiedzy pielęgniarek na temat odcewnikowego zakażenia układu moczowego przeprowadzonych na przełomie lat 2018/2019. W analizie udział wzięło 110 pielęgniarek i pielęgniarzy pracujących w warszawskich podmiotach leczniczych. Uczestnicy badania wypełnili kwestionariusz zawierający 27 pytań z zakresu odcewnikowego zakażenia układu moczowego dotyczące m.in. wiedzy ogólnej na temat ZUM, procedur zakładania cewnika do pęcherza moczowego i pielęgnacji pacjenta z założonym cewnikiem. Pytania były zamknięte, a respondenci mogli wybrać tylko jedną odpowiedź. Badacze zastosowali również kryterium dla określenia poziomu wiedzy, odsetek poprawnych odpowiedzi w przedziale 0-50 proc. oceniono jako niski poziom wiedzy, 51-75 proc. – jako średni, a 76-100 proc. jako wysoki.

Większość respondentów (73 pielęgniarki) uzyskało średni poziom wiedzy na temat odcewnikowego zakażenia układu moczowego. Badani najniższy poziom wykazali w zakresie pielęgnacji pacjenta z założonym cewnikiem moczowym, a największe trudności sprawiały pytania dotyczące zalecanego czasu użycia cewnika w zależności od materiału. Z zakresu procedury cewnikowania pęcherza moczowego wiedza również okazała się niedostateczna – najmniej prawidłowych odpowiedzi udzielono na pytanie o prawidłowe przemycie cewki moczowej przed założeniem.

Autorzy badań wskazują, że uzyskany przez personel pielęgniarski średni poziom wiedzy może być niepokojący, ponieważ stwarza zagrożenie dla zdrowia pacjentów podczas wykonywania cewnikowania. Badacze podkreślają więc, iż istotne jest stałe kształcenie personelu pielęgniarskiego dotyczące zasad cewnikowania pęcherza moczowego oparte na standardach i dowodach naukowych.

Źródła:

J. Rudek, I. Fajfer, Czy możliwa jest minimalizacja ryzyka zakażeń u pacjentów krytycznie chorych?, Pielęgniarstwo w Anestezjologii i Intensywnej Opiece, 2016;2(3):69-76

M. Pietrzak, I. Jara, M. Marcysiak i wsp., Wiedza pielęgniarek na temat odcewnikowego zakażenia układu moczowego, Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej, 2019.4(3)

mp.pl

Problematyka dotycząca szeroko rozumianych zakażeń zostanie rozwinięta podczas konferencji II Forum Zakażeń, która odbędzie się w dniach 12-14 maja 2022 r. w Jachrance. Serdecznie zapraszamy do rejestracji!

PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA: