Autor: Karolina Rybkowska
Z danych rządowych wynika, że w Polsce jest około 3 mln osób niepełnosprawnych, jednak w rzeczywistości ta liczba może sięgać nawet 4 do 7 mln. O największych wyzwaniach stojących przed osobami niepełnosprawnymi w naszym kraju, z okazji Międzynarodowego Dnia Osób Niepełnosprawnych, w rozmowie z Evereth News, mówi dr Krzysztof Kurowski, Przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami.
Osoby niepełnosprawne stanowią około 12,2 proc. naszego społeczeństwa. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w grudniu 2019 r. w Polsce było 2,4 mln osób pobierających świadczenia emerytalno-rentowe i/lub ubezpieczonych przez płatników składek, które posiadały orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o niezdolności do pracy. W analogicznym okresie w 2018 r. takich osób było 2,5 mln.
Konieczność odejścia od zapewniania opieki w dużych instytucjach
Jak wynika z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego „Wyzwania polityki publicznej wobec osób z niepełnosprawnościami” osoby niepełnosprawne za najważniejsze wyzwania uważają swoje potrzeby materialno-bytowe oraz zagadnienia związane z transportem i komunikacją. W zakresie rozwiązań systemowych, jak podkreśla w rozmowie z Evereth News, dr Kurowski, jednym z obecnie największych wyzwań jest również brak nowoczesnego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami w społeczności lokalnej.
– W naszym kraju brakuje kompleksowej strategii deinstytucjonalizacji, czyli odejścia od zapewniania opieki w dużych instytucjach, jak DPS-y, do wsparcia na poziomie społeczności lokalnych i zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami niezależnego życia. Nadal w naszym kraju nie ma również zapewnionej asystencji osobistej dla osoby z niepełnosprawnością. Takie wsparcie w ogromnej mierze pozwala im brać udział w życiu społecznym, jak inni obywatele. W mojej opinii asystencja osobista powinna być wdrożona wraz z deinstytucjonalizacją – wskazuje ekspert i zaznacza, że deinstytucjonalizacja oraz asystencja osobista pozwoliłaby nie tylko na bardziej niezależne życie osobom z niepełnosprawnościami, ale także dałyby możliwość prawa wyboru oraz podejmowania własnych decyzji dotyczących swojego życia.
System orzekania o niepełnosprawności powinien opierać się na zasadach godności
Kolejnym problemem w zakresie rozwiązań systemowych, w ocenie Przewodniczącego PFON, jest również rozproszony system orzekania o niepełnosprawności w naszym kraju, składający się z kilku odrębnych systemów. Jednak spójne dla nich jest to, że patrzą na człowieka przez pryzmat jego niezdolności np. do pracy zarobkowej czy samodzielnej egzystencji.
Zdaniem dr. Kurowskiego obecny system orzekania o niepełnosprawności nie opiera się na potencjale osoby z niepełnosprawnością, a jedynie na jej deficytach, ocenie niezdolności do pracy czy samodzielnej egzystencji. Ekspert wyjaśnia, że system orzekania powinien w większej mierze wskazywać, jakie wsparcie należy zapewnić danej osobie, żeby mogła prowadzić niezależne życie oraz, jak najbardziej jest to możliwe, wykorzystać swój potencjał, a nie, jak obecnie, koncentrować się na tym, jakie osoba ma dysfunkcje oraz do czego jest niezdolna. Taki system realizowałby zasadę godności ludzkiej. Skład orzekający nie powinien również oceniać deficytów osób z niepełnosprawnościami, ale skupiać się na możliwościach tych osób i potrzebie wsparcia, jakie można zapewnić.
Brakuje otwartego i elastycznego rynku pracy dla osób niepełnosprawnych
Według Przewodniczącego PFON, w naszym kraju nadal kładzie się zbyt mały nacisk na promowanie otwartego rynku pracy. W jego opinii niezbędne są działania w tym zakresie. Osoby z niepełnosprawnościami powinny mieć większe możliwości m.in. pracy w instytucjach publicznych. Dr Kurowski zauważa także, że finansowe wsparcie zatrudnienia oferowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) powinno być bardziej zindywidualizowane, a nacisk powinien być kładziony na możliwość wyboru wsparcia przez samą osobę z niepełnosprawnością. „Powinniśmy iść w kierunku otwartego i elastycznego rynku pracy dla osób z niepełnosprawnością, powinno się więc ograniczać mechanizmy, które działają w odwrotną stronę” – dodaje dr Kurowski.
Na dzień 31 grudnia 2019 r., z danych GUS wynika, że w podmiotach zatrudniających 10 osób i więcej pracowało 344,3 tys. osób niepełnosprawnych, głównie w działalności w zakresie usług administrowania i działalności wspierającej, w tym detektywistycznej i ochroniarskiej, oraz w działalności usługowej związanej z utrzymaniem porządku w budynkach i zagospodarowaniem terenów zieleni. W opiece zdrowotnej pracowało 10,3 proc. osób niepełnosprawnych.
Jak pandemia wpłynęła na życie osób niepełnosprawnych?
Wprowadzone w czasie pandemii obostrzenia, zamknięcia szkół i zakładów pracy, przejście na naukę i pracą zdalną, wiązały się ze zwiększonym poczuciem stresu i lęku wśród wielu osób. Sytuacja pandemiczna spowodowała pogorszenie stanu psychicznego u wielu osób niepełnosprawnych.
– Generalnie w czasie pandemii COVID-19 osoby z niepełnosprawnościami miały te same problemy w funkcjonowaniu, co całe społeczeństwo, co oznaczało m.in. ograniczenie dostępu do różnych form wsparcia, w tym rehabilitacji. Jednakże zdecydowanie najpoważniejszym skutkiem pandemii okazało się praktyczne uwięzienie tysięcy osób z niepełnosprawnościami w instytucjach takich, jak domy pomocy społecznej. Ludzie przez wiele miesięcy nie mogli opuszczać nawet swojego piętra czy pokoju. Pokazuje to, jaką pułapką są instytucje. Również w kwestii szczepień przeciw COVID-19 popełniono pewien błąd, polegający na tym, że początkowo osobom z niepełnosprawnościami nie nadano priorytetu do szczepień, przez co dostęp do ochrony przeciw COVID-19 był przez pewien czas ograniczony – mówi w rozmowie z naszym portalem przewodniczący Polskiego Forum Osób z Niepełnosprawnościami.
Źródła: Evereth News, GUS, gov.pl, PFRON, Polski Instytut Ekonomiczny
