Sarkoidoza jest chorobą ziarniniakową i wielonarządową. Schorzenie może przebiegać bezobjawowo i ustępować samoistnie. W niektórych przypadkach, zwłaszcza kiedy sarkoidoza obejmuje układ nerwowy, wzrok lub serce, konieczne jest wdrożenie leczenia.

Obecnie nie jest znana przyczyna występowania sarkoidozy. Choroba charakteryzuje się tworzeniem małych zapalnych guzków w różnych narządach ciała. Guzki, inaczej ziarniniaki, powstają poprzez gromadzące się nieprawidłowo pobudzone komórki układu odpornościowego, tzw. limfocyty, makrofagi.

Sarkoidoza najczęściej lokalizuje się w układzie oddechowym

Sarkoidoza może pojawić się w każdym wieku, a jej występowanie nie ma związku z rasą, płcią czy wiekiem. Najczęściej schorzenie obserwuje się jednak u młodych dorosłych w wieku od 20 do 40 lat, zwłaszcza u kobiet. Schorzenie może także występować u noworodków i seniorów.

Najczęstszą postacią choroby jest sarkoidoza układu oddechowego. Ziarnina lokalizuje się m.in. w węzłach chłonnych wnęk płucnych, śródpiersia, miąższu płuc lub w błonie śluzowej drzewa oskrzelowego. W piśmiennictwie medycznym wyróżnia się także inne postacie choroby, obejmujące narządy:

• węzły chłonne obwodowe;
• wątrobę i/lub śledzionę;
• skórę i/lub błony śluzowe;
• ślinianki i gruczoły łzowe;
• gałkę oczną i oczodół;
• kości i stawy;
• ośrodkowy układ nerwowy;
• serce;
• nerki;
• przewód pokarmowy;
• układ płciowy i mięśnie.

Jakie są objawy sarkoidozy?

Sarkoidoza może przebiegać bezobjawowo (u około 50-80 proc. pacjentów), jako postać ostra (60-80 proc. pacjentów) lub przewlekła (20-50 proc. pacjentów). U około 30-40 proc. osób stwierdza się niecharakterystyczne objawy ogólne, takie jak podwyższona temperatura ciała, zmęczenie, osłabienie, utrata apetytu, utrata masy ciała, złe samopoczucie, nocne poty. Objawy sarkoidozy mogą również dotyczyć zajętego chorobą narządu. W przypadku, gdy są to płuca i węzły chłonne choroba objawia się: kaszlem, dusznościami, świszczącym oddechem, bólem, uciskiem, pieczeniem. Często obserwowane są również powiększone węzły chłonne w postaci wyczuwalnych guzków w okolicach szyi, pach lub pachwin.

Początek choroby może charakteryzować się wysoką gorączką, której towarzyszą bóle stawów i zmiany skórne. Ostatni objaw, nazywany również rumieniem guzowatym, to różnej wielkości plamy na skórze o czerwono fioletowej barwie. Zmiany czasem są cieplejsze od zdrowej skóry. Zazwyczaj rumień guzowaty ustępuje i nie pozostawia po sobie blizn, natomiast przebarwienia mogą utrzymywać się przez kilka tygodni. Zmiany skórne najczęściej zlokalizowane są na udach, pośladkach oraz na innych częściach ciała.

Jak rozpoznawana jest sarkoidoza?

W przypadku zaobserwowania u siebie objawów, które mogą świadczyć o sarkoidozie, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (POZ). Lekarz powinien ocenić stan zdrowia pacjenta i przeprowadzić diagnostykę różnicową, czyli wykluczyć inne choroby o podobnych objawach. Aktualnie, w praktyce klinicznej, nie ma testu diagnostycznego, który rozpoznałby sarkoidozę, dlatego konieczne jest wykonanie szeregu badań w celu potwierdzenia schorzenia. Przede wszystkim należy wykluczyć gruźlicę ze względu na podobieństwo kliniczne, radiologiczne i histopatologiczne.

Mogą zostać zalecone badania dodatkowe, np. RTG płuc lub badania laboratoryjne krwi. W przypadku zajęcia płuc zazwyczaj wykonywane są badania czynnościowe płuc i tomografia komputerowa o wysokiej rozdzielczości. Lekarz może również zalecić badanie bronchofiberoskopowe oskrzeli w celu uzyskania materiału do badań tkankowych i cytologicznych, które pozwolą rozpoznać sarkoidozę. Niekiedy konieczna jest operacja chirurgiczna, by pobrać materiał do badań z węzłów chłonnych, śródpiersia lub tkanki płucnej. Jeżeli choroba zajęła inne organy lekarz może także zlecić rezonans magnetyczny, badanie scyntygraficzne.

Jak przebiega leczenie sarkoidozy?

Nie wszystkie przypadki sarkoidozy kwalifikują się do leczenia. W większości dochodzi do samoistnej remisji choroby. Zazwyczaj leczy się sarkoidozę układu nerwowego, narządu wzroku lub serca. W przypadku objęcia płuc, konieczna jest regularna kontrola z oceną czynności organu. Leczenie wdrażane jest w przypadkach, które tego wymagają.

Leczenie sarkoidozy jest głównie objawowe i polega na stosowaniu leków przeciwzapalnych, które ograniczają wzrost guzków. Leczenie opiera się również na utrzymaniu funkcji zajętego narządu, zmniejszeniu objawów i zapobieganiu uszkodzenia narządu. Gdy dochodzi do zaburzenia czynności płuc, układu nerwowego, wzroku lub serca w praktyce klinicznej stosuje się glikokortykosteroidy, najczęściej w postaci tabletek. Niekiedy konieczne jest włączenie innych leków, które hamują pobudzone komórki układu odpornościowego – np. immunosupresyjnych.

Źrodła: mp.pl, A. Dubaniewicz, Sarkoidoza – choroba o wielu twarzach, 2009, Via Medica

Przeczytaj także: Prof. Baran ocenia wytyczne NICE 2021. Czy ablacja punkt-po-punkcie powinna być techniką preferowaną w Polsce?