„Moim zdaniem, jest to zbyt duży wachlarz zawodów. Uważam, że możliwość odbywania specjalizacji psychoterapii uzależnień powinni mieć stricte lekarze psychiatrzy, psychologowie i pedagodzy” – podkreśliła w rozmowie z Evereth News Agata Młynarczyk-Burek, kierownik jednego ze szpitalnych oddziałów odwykowych w Polsce.

W leczeniu uzależnień funkcjonują dwa zawody, które zajmują się terapią pacjentów z różnego rodzaju uzależnieniami, specjalista psychoterapii uzależnień i instruktor terapii uzależnień. Jak zaznaczyła w rozmowie z naszym portalem Młynarczyk-Burek, specjalista psychoterapii uzależnień, to tytuł, który uzyskuje się po przebyciu całej ścieżki specjalizacji i wymaga (w przeciwieństwie do tytułu instruktora terapii uzależnień) ukończonych studiów wyższych.  

Kto dotychczas mógł zostać psychoterapeutą uzależnień?

– Dotychczas tytuł ten można było zdobyć dwoma ścieżkami, ponieważ oddzielną instytucją była Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Krajowe Biuro ds. Narkomanii. Do egzaminu w starej ścieżce kształcenia przystąpić mogli lekarz, pielęgniarka, psycholog, pedagog, pedagog specjalny, socjolog, i osoby, które ukończyły takie kierunki jak resocjalizacja, nauki o rodzinie, teologia lub filozofia. Natomiast obecnie obie instytucje zostały przekształcone w Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Co najważniejsze, w związku ze zmianami specjalista psychoterapii uzależnień będzie kwalifikowany jako pracownik medyczny – zaznaczyła specjalistka.

„Powstanie nowej instytucji, zajmującej się w sposób kompleksowy przeciwdziałaniem problemowemu używaniu substancji psychoaktywnych i uzależnieniom behawioralnym daje szansę na ugruntowanie pozycji problematyki uzależnień w obszarze zdrowia publicznego i w polityce społecznej” – czytamy na stronie PARPA.

Zgodnie z projektem nowelizacji ministra zdrowia, nową specjalizację pod nazwą „psychoterapia uzależnień” będą mogły odbyć lekarze, pielęgniarki, osoby z tytułem magistra po studiach w zakresie: pracy socjalnej, psychologii, pedagogiki, pedagogiki specjalnej, socjologii, resocjalizacji, zdrowia publicznego, nauki o rodzinie, teologii oraz filozofii.

Kto według Pani powinien wykonywać ten zawód? Czy wykształcenie medyczne/niemedyczne ma w tym zakresie jakiekolwiek znaczenie?

– Moim zdaniem, jest to zbyt duży wachlarz zawodów. Uważam, że możliwość odbywania specjalizacji psychoterapii uzależnień powinni mieć stricte lekarze psychiatrzy, psychologowie i pedagodzy. Wpisanie ogólnie zawodu lekarza nie jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ m.in. ortopedom czy dermatologom daleko jest do specjalizacji psychoterapii uzależnień. Spójrzmy na to z drugiej strony, jakby to psycholog chciał zrobić specjalizację np. z pielęgniarstwa anestezjologicznego. To jest właśnie taka analogia.

– Należy pamiętać, że psychoterapia uzależnień jest wysoce wyspecjalizowanym świadczeniem. Niestety, ale w praktyce klinicznej niekiedy okazuje się, że brakuje tego zaplecza psychologicznego i psychoterapeutycznego. Wiedzy, którą psychiatrzy i psychologowie nabywają w programie studiów, m.in. szerokiej wiedzy w zakresie psychopatologii – dodała psycholog.

Zgodnie z art. 22 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości, „Psychoterapię uzależnienia od alkoholu i psychoterapię członków rodzin mogą prowadzić osoby, które posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii uzależnień lub certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień. W udzielaniu świadczeń z zakresu psychoterapii uzależnienia od alkoholu i psychoterapii członków rodzin mogą uczestniczyć osoby posiadające certyfikat instruktora terapii uzależnień lub ubiegające się o otrzymanie certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień albo certyfikatu instruktora terapii uzależnień, posiadające status osoby uczestniczącej w programie szkoleniowym w zakresie specjalisty psychoterapii uzależnień albo instruktora terapii uzależnień, potwierdzony zaświadczeniem wydanym przez Centrum – pod nadzorem osoby, o której mowa w ust. 2a (osoba, która posiada tytuł specjalisty w dziedzinie psychoterapii uzależnień lub certyfikat specjalisty psychoterapii uzależnień).

Czym różnią się od siebie wspomniane wyżej zawody: specjalista psychoterapii uzależnień i instruktor terapii uzależnień?

– Przede wszystkim kompetencjami. Specjalista psychoterapii uzależnień samodzielnie wykonuje terapię z pacjentem, stosując psychoterapeutyczne techniki nakierowane na dane uzależnienie. Natomiast instruktorzy terapii uzależnień, niekiedy neofici, mogą wykonywać jedynie część procedur terapeutycznych. Zawód instruktora powstał m.in. z potrzeby aktywizacji zawodowej osób, które same doświadczyły problemu uzależnienia i przeszły cały program terapii uzależnień.

Jak ten podział na specjalistę psychoterapii uzależnień i instruktora terapii uzależnień wygląda w kontekście pracy w placówkach medycznych?

– W szpitalach pracują zarówno specjaliści, jak również instruktorzy. Specjalista psychoterapii uzależnień ma w swoich kompetencjach prowadzenie terapii osób uzależnionych, jak również współuzależnionych. Jak podkreślono w klasyfikacji zawodu, „celem jego pracy jest diagnoza zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych (zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10), prowadzenie terapii indywidualnej i grupowej, działania psychoedukacyjne, psychospołeczne i profilaktyczne wobec osób uzależnionych, współuzależnionych oraz ich środowiska życia”.

Natomiast instruktor terapii uzależnień poza tym, że nie jest stanowiskiem samodzielnym, zajmuje się terapią jedynie osób uzależnionych. Zgodnie z kasyfikacją zawodu, „udziela pomocy uzależnionym pod kierunkiem specjalisty psychoterapii uzależnień. Wspiera prowadzenie procesu terapii uzależnień, którego celem jest reedukacja i resocjalizacja uzależnionej osoby. Pomaga z zerwaniu z nałogiem oraz w powrocie do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie.

Niezbędnym elementem procesu terapeutycznego jest superwizja. Jaką rolę pełni w praktyce?

– Superwizja, zarówno indywidualna, jak i grupowa, jest narzędziem, które pozwala psychoterapeucie prawidłowo zrozumieć i poprowadzić proces terapeutyczny. Superwizor, czyli osoba z większym doświadczeniem obiektywnie udziela wskazówek do dalszej pracy. Jak podkreśliła to w swoim opracowaniu Jolanta Ryniak, kierownik Poradni Uzależnień w Oddziale Klinicznym Psychiatrii Dorosłych, Dzieci i Młodzieży Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie, „poddanie refleksji i analiza przedstawianego problemu jest szczególnie istotne ze względu na złożoność różnych zjawisk natury intrapsychicznej i interpersonalnej”.

Psychoterapia uzależnień może dotyczyć również uzależnień behawioralnych, a nie tylko uzależnień od szkodliwych substancji. Czym są te uzależnienia behawioralne?

– Są to uzależnienia dotyczące zachowania, m.in. patologiczny hazard, zakupoholizm, kompulsywne objadanie się, ortoreksja, uzależnienie od seksu lub pornografii, pracoholizm, uzależnienie od używania komputera i gier komputerowych, siecioholizm – uzależnienie od użytkowania sieci internetowej, fonoholizm – od telefonu komórkowego, kleptoholizm – od okradania, uzależnienie od środków masowego przekazu, tanoreksja, bigoreksja, uzależnienie od zabiegów medycyny estetycznej i chirurgii plastycznej i inne.

Naczelna Rada Lekarska podkreśliła w swoim stanowisku, że na wspomnianej liście zawodów powinien znaleźć się również stomatolog. Ponadto dodano: „gwarancja zachowania tajemnicy zawodowej (do której zobowiązani są przedstawiciele zawodów medycznych), jest w tym aspekcie szczególnie istotna”. Co Pani myśli o takim stwierdzeniu, w kontekście ujęcia na liście np. teologa czy filozofa.

– Tajemnica zawodowa obowiązuje wszystkich, którzy udzielają świadczeń medycznych. Zapis ten znajduje się m.in. w art 50. Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, która mówi, że osoby wykonujące czynności wynikające z tej ustawy są obowiązane do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powezmą wiadomość w związku z wykonywaniem tych czynności. Uzależnienie jest zaburzeniem psychicznym i jako takie podlega ochronie zdrowia psychicznego, a zatem oddziaływania w tym zakresie są regulowane przez tę ustawę. 

Rozmawiała: Natalia Janus

Źródło: Evereth News 

Agata Młynarczyk-Burek – kierownik jednego ze szpitalnych oddziałów odwykowych w Polsce, psycholog, specjalista psychoterapii uzależnień, psycholog w psychiatrii sądowej.