„Wiadomym jest, że pacjent odpowiednio odżywiony będzie skuteczniej się rehabilitował i efekty pracy całego zespołu będą widoczne. Rolą dietetyka powinno być uświadomienie pacjenta, że bez składników odżywczych pochodzących z odpowiednich źródeł, rehabilitacja może nie być skuteczna, może przebiegać wolniej albo nie dać pożądanych efektów” – o roli diety u pacjentów rehabilitowanych kardiologicznie mówi w rozmowie z EverethNews.pl dr n. med. Katarzyna Łokieć, dietetyk, asystent w Zakładzie Propedeutyki Chorób Cywilizacyjnych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.

Anna Łodzińska, Evereth News: Jaka jest rola diety i dietetyka w procesie rehabilitacji kardiologicznej?

Dr n. med. Katarzyna Łokieć: – Coraz więcej pacjentów na szczęście docenia rolę diety w procesie zdrowienia. Spotykam się z wieloma osobami, które w trakcie rehabilitacji kardiologicznej nie zapominają o znaczeniu żywienia i doceniają rolę dietetyka. Również wielu specjalistów rehabilitacji i kardiologii, a także fizjoterapeutów, zaprasza do zespołów terapeutycznych dietetyków. Wiadomym jest, że pacjent odpowiednio odżywiony będzie skuteczniej się rehabilitował i efekty pracy całego zespołu będą widoczne. Rolą dietetyka powinno być uświadomienie pacjenta, że bez składników odżywczych pochodzących z odpowiednich źródeł, rehabilitacja może nie być skuteczna, może przebiegać wolniej albo nie dać pożądanych efektów. Dodatkowo dietetyk powinien edukować pacjenta, że procesy regeneracji i rekonwalescencji są niezwykłym wysiłkiem dla organizmu, a odpowiedni sposób żywienia zapewnia energię na te mechanizmy.

Żywienie może poprawić jakość życia pacjentów rehabilitowanych i jest elementem prewencji kolejnych chorób kardiologicznych. Nie ma odpowiedniej regeneracji bez substratów, które mają pochodzić właśnie z odpowiedniego odżywiania. Rehabilitacja kardiologiczna to proces, w którym wszystkie składowe są ważne, a dietetyk działa jak przewodnik i edukator w zakresie wyboru odpowiedniego sposobu żywienia w chorobach sercowo-naczyniowych. Przykładowo pacjent po zawale mięśnia sercowego, który po spotkaniach z dietetykiem zastosuje odpowiednie żywienie, zredukuje nadmiar masy ciała, ma szansę uniknąć kolejnego epizodu sercowo-naczyniowego. Niestety w systemie ochrony zdrowia w Polsce jeszcze zbyt często pomijana jest funkcja dietetyka w procesie zdrowienia pacjentów z chorobami sercowo-naczyniowymi. W szpitalach czy poradniach zbyt rzadko widujemy dietetyków edukujących pacjentów, jak prowadzić odżywianie w sytuacji pojawienia się chorób sercowo-naczyniowych. Praca dietetyka z pacjentem mogłaby spowodować prewencję dodatkowych powikłań czy zmniejszenie ryzyka pojawienia się kolejnych chorób kardiologicznych.

Jak powinna wyglądać dobrze zbilansowana dieta w przypadku pacjentów kardiologicznych powracających do zdrowia?

– Przede wszystkim każdemu pacjentowi powracającemu do zdrowia zalecałabym konsultację z dietetykiem w tym zakresie. Zbilansowanie diety opiera się o wiele czynników, a profesjonalista zajmujący się żywieniem weźmie je wszystkie pod uwagę uwzględniając także tryb życia, zabiegi rehabilitacyjne, przyjmowanie leki oraz interakcje leków z żywnością, sytuację socjologiczno-ekonomiczną pacjenta i wiele innych. Należy zadbać o pokrycie zapotrzebowania energetycznego dietą adekwatnie do wieku, płci, stanu zdrowia i stanu odżywienia. Ponadto bardzo ważne jest kontrolowanie węglowodanów, białka i tłuszczu w diecie oraz dobranie odpowiednich źródeł pokarmowych. Edukacja pacjentów powinna dotyczyć wzbogacania sposobu żywienia o węglowodany złożone znajdujące się w produktach wielozbożowych, białko roślinne zawarte np. w nasionach roślin strączkowych czy nienasycone kwasy tłuszczowe pochodzące z tłustych ryb, olejów, nasion, pestek czy orzechów. Dużą rolę w codziennym jadłospisie odgrywa błonnik pokarmowy, o którym pacjenci często zapominają. Źródłem witamin i składników mineralnych powinny być przede wszystkim warzywa z rożnych grup. Nie bez znaczenia jest odpowiednie, adekwatne do zapotrzebowania nawodnienie organizmu, więc i ono powinno być określone indywidualnie. Największymi problemami żywieniowymi pacjentów są nadmiar przyjmowanego pokarmu, monotonia produktów i stosowanie produktów wysoko przetworzonych. Powrót do zdrowia jest możliwy tylko przy zapewnieniu wszystkich niezbędnych substancji odżywczych, witamin i mikroelementów. Dużym problemem u pacjentów kardiologicznych jest nie tylko otyłość, ale i niedożywienie, szczególnie jakościowe.

Czy rodzaj diety jest uzależniony od choroby układu sercowo-naczyniowego, jaką zdiagnozowano u pacjenta?

– Tak, sposób żywienia będzie zależał od choroby kardiologicznej. Zalecenia żywieniowe powinny być zawsze indywidualizowane. Dieta, rozumiana jako sposób żywienia, w chorobach sercowo-naczyniowych opiera się o dietę śródziemnomorską i DASH. Te dwa sposoby odżywiania od dawna są uznane za prozdrowotne w prewencji chorób układu krwionośnego. W trakcie leczenia kardiologicznego oraz w procesie rehabilitacji wymienione style odżywiania mogą być podstawą, na bazie której można poczynić indywidualne modyfikacje. Nie bez znaczenia jest system żywienia nazywany dietą nordycką i bałtycką, a także fleksitarianizm czy wegetarianizm. Wymienione systemy żywienia dokładnie opisaliśmy z zespołem specjalistów w podręczniku pod redakcją prof. Piotra Jankowskiego i doc. Michała Czapli „Żywienie w chorobach serca” PZWL. Zarówno nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, jak i przeszczepienie serca czy zaburzenia rytmu są chorobami kardiologicznymi. Jako dietetycy jesteśmy w stanie pomóc wielu pacjentom znając specyfikę problemów kardiologicznych i mechanizm działania konkretnych składników pokarmowych. Dietetyk ma za zadanie nauczyć pacjenta odżywiać się, a nie tylko jeść. Nowe nawyki powinny być stosowane codziennie a nie okazjonalnie, ponieważ tylko działanie długofalowe będzie dawało pacjentowi korzyści zdrowotne. W rehabilitacji kardiologicznej nie chodzi też o diety elementarne, wybiórcze czy krótkotrwałe radykalne zmiany żywieniowe. Działa to bardzo niekorzystnie i może spowodować dodatkowe powikłania i choroby. To dietetyk decyduje, jaki system żywienia jest pacjentowi potrzebny i jaki mu rekomendować uwzględniając zawsze indywidualne zalecenia.

Jakie produkty wspomagają pacjenta w szybszym dojściu do zdrowia, a jakich należy unikać i dlaczego? 

– Zdecydowanie jadłospis powinien być oparty o produkty z dobrych źródeł, świeże i niewiele przetworzone. Korzystnie będą działać oczywiście różnorodne warzywa, orzechy, pestki, nasiona, kasza gryczana, ryż brązowy, soczewica, cieciorka czy ryby. Zwracam uwagę jednak na produkty sezonowe i regionalne. Powinniśmy korzystać z dobrodziejstw terenu, na którym żyjemy. Dietę śródziemnomorską i DASH można wykonać w warunkach polskich. Należy pamiętać o wzbogaceniu jadłospisów w dary lasu grzyby, owoce leśne a także ryby słodkowodne z polskich jezior i rzek. Ponadto w Polsce dostępne są całorocznie warzywa korzeniowe: marchew, pietruszka, burak, seler czy kapustne, które mogą być bazą wielu korzystnie działających posiłków. Należy pamiętać o różnego rodzaju kaszach, ryżu, pieczywie i produktach zbożowych. Źródłem wody, o której dużo się mówi w chorobach sercowo-naczyniowych, powinny być nie tylko wody mineralne, ale także herbata zielona, czerwona czy kawa bez cukru. Mało doceniane w diecie osób z chorobami układu krążenia są przyprawy: świeże i suszone zioła. Znaczenie prozdrowotne będą miały np. czosnek, majeranek, lubczyk, estragon, kurkuma, imbir.

– Na pewno nie rekomendowałabym produktów wysoko przetworzonych, tym szczególnie przetworzonych wyrobów mięsnych, produktów z dodatkiem cukru i nadmiaru soli. Zwróciłabym uwagę na nadmiar owoców, soków i przetworów owocowych w diecie pacjentów rehabilitowanych kardiologicznie. Należy ostrożnie podchodzić nie tylko do słodyczy bogatych w tłuszcze nasycone, izomery trans i cukier, ale i te z substancjami słodzącymi. Zdecydowanie należy zastanowić się także nad ilością spożywanego alkoholu podczas rekonwalescencji. Problem stanowić też mogą mieszanki przypraw z dużą zawartością soli i cukru. Oczywistym jest, że produkty przeterminowane, zepsute czy źle przechowywane należy wykluczyć z jadłospisu. Dużym problemem u osób rehabilitowanych może być stosowanie produktów bez wskazań np. bezglutenowych czy bezlaktozowych.

Dr n. med. Katarzyna Łokieć podczas 26. Sympozjum Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku będzie współprowadzącą sesji Sekcji Pielęgniarstwa Kardiologicznego i Pokrewnych Zawodów Medycznych Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego pt. „Dlaczego niektórzy pacjenci nie mają postępów w rehabilitacji?”. Ekspertka wygłosi również prelekcję pod hasłem „Dieta a brak postępów w rehabilitacji”. Zapraszamy do zapoznania się z całym programem merytorycznym konferencji.

26. Sympozjum Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku odbędzie się w dniach 11-13 maja 2023 r. Serdecznie zapraszamy do rejestracji na stronie: rehabilitacja2023ptk.pl.

Artykuł Rola diety w procesie rehabilitacji kardiologicznej – wywiad z dr n. med. Katarzyną Łokieć pochodzi z serwisu Evereth News.

„Kompleksowa rehabilitacja kardiologiczna to działanie, które wymaga współpracy wielu specjalistów, dlatego że kompleksowo pracujemy z pacjentem, działamy na różnych etapach i w różnych dziedzinach związanych z chorobami układu sercowo-naczyniowego”- podkreśliła w rozmowie z portalem EverethNews.pl prof. Małgorzata Kurpesa.

Prof. dr hab. n. med. Małgorzata Kurpesa, ordynator Oddziału Rehabilitacji Kardiologicznej w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Biegańskiego w Łodzi, Przewodnicząca Komitetu Naukowego 26. Sympozjum Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku, w rozmowie z naszym portalem zaznaczyła, że w proces rehabilitacji kardiologicznej zaangażowani są przedstawiciele różnych zawodów medycznych. Sukces osiągalny jest więc dzięki współpracy m.in. lekarzy kardiologów, lekarzy chorób wewnętrznych, fizjoterapeutów, dietetyków czy psychologów.

Prof. Małgorzata Kurpesa opowiedziała również m.in. o prewencji chorób serca, roli aktywności fizycznej w procesie rehabilitacji kardiologicznej, a także programie KOS-zawał i jego wpływie na rozwój rehabilitacji kardiologicznej. Serdecznie zapraszamy do obejrzenia całego wywiadu:

W dniach 11-13 maja 2023 r. w Hotelu Stok w Wiśle odbędzie się wyjątkowe spotkanie specjalistów z całej Polski – 26. Sympozjum Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Wydarzenie przeznaczone jest dla lekarzy kardiologów, specjalistów rehabilitacji medycznej oraz innych specjalności, którzy w swojej codziennej praktyce zajmują się rehabilitacją i fizjologią wysiłku, ale także dla fizjoterapeutów, pielęgniarek, techników i przedstawicieli innych zawodów medycznych, zainteresowanych tematyką spotkania. Mile widziani będą również studenci wszystkich kierunków medycznych.

Zarejestruj się na 26. Sympozjum Sekcji Rehabilitacji Kardiologicznej i Fizjologii Wysiłku!

Artykuł Rehabilitacja kardiologiczna jest skuteczna i daje dobre wyniki dzięki współpracy wielu specjalistów [WYWIAD] pochodzi z serwisu Evereth News.