„Pandemia przyczyniła się do rosnącej nadwagi i otyłości u najmłodszych, a wynikające z tego faktu zaburzenia metaboliczne prowadzą do wystąpienia wielu chorób cywilizacyjnych, m.in. cukrzycy już w okresie młodzieńczym” – mówi w rozmowie z Evereth News prof. Przemysława Jarosz-Chobot, Kierownik Katedry Pediatrii i Kliniki Diabetologii Dziecięcej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach w Górnośląskim Centrum Zdrowia Dziecka im. Jana Pawła II oraz Konsultant Wojewódzki w dziedzinie diabetologii i endokrynologii dziecięcej w województwie śląskim.
Karolina Rybkowska, Evereth News: Czy pandemia miała wpływ na wzrost zachorowalności u dzieci na cukrzycę ?
Prof. dr hab. n. med. Przemysława Jarosz-Chobot: – W czasie pandemii niezaprzeczalnym jest fakt wzrostu nadwagi i otyłości u naszych dzieci, a także mniejszej ilości czasu poświęcanego na aktywność fizyczną. Najczęściej cukrzyca typu 2. obserwowana jest u nastolatków, tj. u dzieci powyżej 10. roku życia, ze znaczną otyłością. Początkowe objawy choroby często są jednak niecharakterystyczne, zwykle rozwijają się przez długi czas i są niewidoczne klinicznie dla pacjentów i ich opiekunów.
Jak podkreśla Konsultant to powoduje, że diagnostyka jest znacząco opóźniona, a lekarze niejednokrotnie przyjmują pacjentów już z powikłaniami. Ekspertka dodała również, iż trudno jest mówić o wzroście zachorowalności na cukrzycę typu 2. w czasie pandemii, gdyż w tym przypadku czas trwania działania czynnika wysokiego ryzyka, jakim jest choroba otyłościowa, wymaga dłuższego czasu. Ponadto jak wspomniano wyżej, często pierwszy okres choroby przebiega bez wyraźnych objawów klinicznych.
– W Górnośląskim Centrum Zdrowia Dziecka, w Klinice Diabetologii Dziecięcej, które jest największym ośrodkiem diabetologicznym w Polsce, opiekujemy się około dwoma tysiącami dzieci z cukrzycą, przede wszystkim cukrzycą typu 1. (o podłożu autoimmunizacyjnym), najczęstszą w naszej polskiej populacji. W tym miejscu chciałabym podkreślić, że nadwaga i otyłość u dziecka również przyspiesza ujawnienie się kliniczne cukrzycy typu 1. Wśród wszystkich typów cukrzycy, w naszej jednostce rocznie odnotowujemy ok. 5 nowych przypadków zachorowań na cukrzycę typu 2. u dzieci i młodzieży (do 18. roku życia). Pomimo, iż choroba ta u dzieci i młodzieży występuje stosunkowo rzadko, jest ona poważnym zagrożeniem zdrowotnym, znacznie agresywniejszym w postępie choroby i występowaniu powikłań niż u dorosłych.
Czym zatem charakteryzuje się przebieg cukrzycy typu 2. u dzieci?
– Cukrzyca typu 2. u dzieci ma znacznie bardziej dynamiczny przebieg, co oznacza, że bardzo szybko postępuje uszkodzenie naczyń (innymi słowy postępuje miażdżyca) i prowadzi do wystąpienia zagrażających życiu powikłań. U młodszych pacjentów częściej i szybciej dochodzi do uszkodzenia m.in. nerek, wzroku, nerwów oraz wystąpienia incydentów sercowo naczyniowych, takich jak udar czy zawał. Dzieci są również zagrożone wystąpieniem zespołu stopy cukrzycowej.
Prof. Przemysława Jarosz-Chobot wskazuje, że 98 proc. pacjentów śląskiej kliniki to dzieci ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1.
– U dzieci częściej diagnozuje się cukrzycę typu 1., która charakteryzuje się bezwzględnym niedoborem insuliny i znacznie chwiejniejszym przebiegiem choroby niż u dorosłych. Objawy są zarówno bardzo charakterystyczne, jak i niecharakterystyczne, stąd często niekojarzone z cukrzycą. Dotyczą m.in wzmożonego pragnienia, zwiększonego oddawania moczu, zmęczenia, utraty masy ciała. Choroba postępuje bardzo szybko, dochodzi do dynamicznego załamania równowagi metabolicznej u dziecka, a w efekcie do znacznego osłabienia, nudności, wymiotów – częstych objawów już rozwijającej się cukrzycowej kwasicy ketonowej. Powyższe objawy stanowią zagrożenie życia, dlatego bez szybkiej interwencji specjalistów prowadzą do wstrząsu i zgonu.
W czasie pandemii wśród dzieci wzrosło niewątpliwie spożycie niezdrowych przekąsek. Zmniejszył się również czas poświęcony na aktywność fizyczną. Jak podkreśliła prof. Jarosz-Chobot, taki niezdrowy tryb życia zwiększa ryzyko otyłości, a w konsekwencji prowadzi do cukrzycy typu 2.
– Niezdrowe przekąski i słodkie napoje przede wszystkim prowadzą do nadwagi i choroby otyłościowej. Brakuje nam świadomości o tym, jak ważny dla zdrowia człowieka, w każdym przedziale wiekowym, jest zdrowy model życia. Najważniejsza jest profilaktyka przed zagrożeniem, jakim są choroby cywilizacyjne, a w tym oczywiście cukrzyca typu 2. W zdrowym modelu żywieniowym rekomendowanym zarówno przez towarzystwa lekarskie, ale także przez instytucje, takie jak Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego czy Narodowy Fundusz Zdrowia, powyższe produkty są praktycznie wykluczone z naszego jadłospisu. Należy ich unikać.
Jak zatem dbać o zdrowy styl życia naszych dzieci?
– Zdrowy styl życia to przede wszystkim aktywność fizyczna i zbilansowana, dopasowana do indywidualnych potrzeb dieta. Nie tylko niezdrowe przekąski, słodkie napoje wpływają na zaburzenia masy ciała. Należy również zwracać uwagę na jakość i ilość jedzenia. Nawet dobre jakościowo produkty, ale w zbyt dużych ilościach i o nieregularnych godzinach, prowadzą do otyłości, czyli dzisiaj uznanej jako choroby otyłościowej. Dlatego duże znaczenie ma wartość kaloryczna oraz równomierne rozłożenie posiłków na 5 porcji. Musi być to jedzenie pełnowartościowe, ponieważ mamy do czynienia z organizmem, który rośnie i dojrzewa. Jeżeli niektóre składniki zostaną pominięte, może w konsekwencji dojść do różnego rodzaju zaburzeń zdrowia.
Stałym towarzyszem zdrowego żywienia powinien być ruch. Nie chodzi tylko o zajęcia wychowania fizycznego, które odbywają się raz czy dwa razy w tygodniu. Dzieci powinny poświęcać na ruch co najmniej 1-2 godziny dziennie. Jeżeli dzieci nie mają zapewnionej odpowiedniej diety i aktywności fizycznej, będzie to prowadziło do nadwagi, której konsekwencją jest choroba otyłościowa i inne choroby cywilizacyjne, a w tym właśnie cukrzyca typu 2.
Czego rodzice powinni unikać w diecie swoich dzieci?
– Zdrowa dieta opiera się przede wszystkim na warzywach, podawanych w formie surowej bądź al dente do każdego posiłku, a także odpowiednich porcjach owoców. W diecie dzieci należy ograniczyć węglowodany, cukier, tłuszcze nasycone i produkty przetworzone, o wydłużonym okresie ważności.
Jak dodała prof. Jarosz-Chobot, należy dbać o zdrową dietę oraz pamiętać o badaniach bilansowych, które są podstawą profilaktyki dzieci zdrowych. W badaniach bilansowych u pediatry otrzymamy informację o zagrożeniu bądź o już występowaniu nadwagi czy otyłości u dziecka.
– Podczas takich badań pielęgniarka sprawdza wagę i wzrost dziecka, ocenia czy dziecko nie przekracza norm (siatek centetylowych dla dzieci polskich), czy harmonijnie rośnie i przybiera na wadze, dojrzewa. Badania bilansowe wykonywane są w różnym odstępie czasu, w zależności od wieku dziecka – co 2-3 lata i narzucone są przez Ministerstwo Zdrowia. W moim przekonaniu, to także obowiązek opiekunów dziecka – dbać o jego aktywność fizyczną, zdrowe żywienie i zwracać uwagę na jego rozwój fizyczny.
Na stronach Narodowego Funduszu Zdrowia czy Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego stale są uaktualniane strony edukacyjne dla nas – społeczeństwa.
Jakie natomiast badania są zalecane dzieciom z otyłością czy nadwagą?
– W przypadku wystąpienia otyłości u dzieci do 10. roku życia, zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, badania („krzywa cukrzycowa”- doustny test obciążenia glukozą) powinny być wykonywane co dwa lata. Również należy zachować wysoką świadomość zagrożenia u dzieci, u których w rodzinie wystąpiły przypadki zachorowania na cukrzycę. Jeżeli rodzice chorują na cukrzycę typu 2., to ryzyko jej wystąpienia u ich młodszych dzieci z otyłością jest bardzo wysokie.
Należy pamiętać, że zarówno u dzieci, jak i u dorosłych utrzymująca się otyłość i brak ruchu to wyraźny, prosty kierunek ku zaburzeniom metabolicznym i w konsekwencji wystąpieniu cukrzycy typu 2. w wieku dojrzałym. Natomiast nadwaga i otyłość mogą również prowadzić do rozwoju wielu chorób cywilizacyjnych u naszych dzieci, takich jak stłuszczenie wątroby, choroby serca, nadciśnienie tętnicze czy zwyrodnienie stawów i wiele innych. Dlatego pamiętajmy o profilaktyce, która w wielu przypadkach pozwala uniknąć wielu trudnych problemów zdrowotnych.
Źródło: Evereth News
