Pacjenci transkulturowi, zgodnie z wyznawaną przez siebie wiarą, mogą mieć odmienne wymagania, zwyczaje i postawy. Zadaniem personelu medycznego jest poszanowanie decyzji pacjenta odnośnie organizacji leczenia i przebywania w szpitalu.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje na temat opieki nad pacjentem transkulturowym w rozróżnieniu na: buddyzm, grekokatolicyzm, hinduizm, protestantyzm, Romowie. Informacje zostały zaczerpnięte z aplikacji mobilnej TOM – Transkulturowa Opieka Medyczna, której autorami są eksperci z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym buddyzm
Buddyzm jest religią lub systemem filozoficzno-etycznym, w którym pojęcie Boga osobowego odgrywa drugorzędne bądź nie odgrywa żadnego znaczenia. Rdzeniem systemu religijnego jest doktryna Czterech Szlachetnych Prawd – prawda o cierpieniu, jego powstawaniu, jego ustawaniu oraz ścieżka wiodąca do zniesienia cierpienia. Ponadto wyznawcy wierzą w prawo przyczyny i skutku (karmę) i uważają, iż w życiu należy gromadzić pozytywną karmę poprzez działania miłości, współczucia oraz wdzięczności. Buddyzm stawia na pierwszym miejscu życie w spokoju i harmonii. Ostatecznym celem buddystów jest osiągnięcie oświecenia i wyzwolenia z kręgu kolejnych wcieleń.
Dieta: Większość pacjentów jest wegetarianami.
Zabiegi: Transfuzja krwi oraz transplantacje są dozwolone, natomiast nie należy przedłużać terapii uporczywej – w celu podtrzymania funkcji życiowych, która przedłuża umieranie i wiąże się z cierpieniem. Niedozwolone są aborcja, eutanazja, zabiegi in vitro.
Opieka: Opiekę medyczną nad mnichem/mniszką lub kapłanem powinien sprawować personel medyczny tej samej płci, co chory. Osoby silnie związane z praktykami religijnymi mogą odmówić przyjmowania narkotycznych środków przeciwbólowych.
Śmierć: Umierający buddysta może poprosić personel o pomoc w przyjęciu „pozycji lwa” (chory układa się na prawym boku z lewą dłonią spoczywającą na lewym udzie, prawa dłoń ułożona jest pod policzkiem, a mały palec zakrywa prawą dziurkę nosa, nogi są nieznacznie ugięte w kolanach). W obliczu zbliżającej się śmierci pacjent może odmówić przyjęcia leków przeciwbólowych, aby świadomie przeżyć doświadczenie bólu w celu swojego duchowego rozwoju. Ciała zmarłego nie można dotykać przez 20 minut od chwili śmierci. Nie należy również dotykać i zabierać jego rzeczy osobistych, czynność ta należy do rodziny i bliskich zmarłego.
Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym grekokatolicyzm
Grekokatolicyzm jest odmianą katolicyzmu, która uznaje zwierzchnictwo papieża oraz przyjmuje katolickie dogmaty. Grekokatolicy zachowują odrębność prawa kanonicznego, obrządku liturgicznego oraz prawo do zawierania małżeństw przez kler.
Dieta: Grekokatolicy nie spożywają mięsa w każdy piątek, a w święta religijne nie jedzą mięsa i nabiału.
Zabiegi: Grekokatolicy wyrażają zgodę na transfuzję krwi i transplantację, jednak nie należy przedłużać terapii uporczywej. Niedozwolone są aborcja, eutanazja i zabiegi in vitro.
Opieka: Nie jest wymagane szczególne postępowanie odnośnie opieki nad pacjentem. Wyznawcy tej religii przyjmują środki przeciwbólowe, również o działaniu narkotycznym.
Śmierć: Personel pielęgniarski może wykonać toaletę pośmiertną.
Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym protestantyzm
Protestantyzm jest jedną z gałęzi chrześcijaństwa obok katolicyzmu i prawosławia. Doktryna wyznania opiera się na przekonaniu, że Jezus dzięki ofierze na krzyżu zadośćuczynił grzechowi człowieka, jedynym źródłem Objawienia jest Biblia, podstawą zbawienia jest wyłącznie łaska, którą człowiek zyskuje poprzez wiarę, a wszelka chwała należy się wyłącznie Bogu. Protestantyzm cechuje się indywidualizmem wiary – np. modlitwa nie musi odbywać się za pośrednictwem kapłanów.
Dieta: Kościół Adwentystów Dnia Siódmego zaleca dietę wegetariańską i zakazuje spożywania mięsa od świni, królika i zająca.
Zabiegi: Dozwolone są transfuzja krwi i transplantacja. Niedozwolone jest sztuczne przedłużanie życia pacjenta, aborcja i eutanazja. Zabiegi in vitro nie są zalecane, ale też nie są wykluczone.
Opieka: Dozwolone jest stosowanie zabiegów ratujących życie oraz poprawiających stan zdrowia. Pacjenci mogą przyjmować leki przeciwbólowe, również o działaniu narkotycznym. Opiekę nad pacjentem może sprawować personel o odmiennej płci, z wyjątkiem osób duchownych.
Śmierć: Toaletę pośmiertną może wykonać personel pielęgniarski.
Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym hinduizm
Hinduizm to określenie obejmujące grupę wierzeń religijnych, wyznawanych głównie na Półwyspie Indyjskim. Hindusi mogą wierzyć w jeden Absolut, jak i w wielobóstwo. Religia charakteryzuje się okazywaniem szacunku do życia oraz do wszystkiego, co żyje.
Dieta: Hindusi nie spożywają wołowiny. Większość wyznawców tej religii stosuje dietę wegetariańską.
Zabiegi: Dozwolona jest transfuzja krwi i transplantacja, jednak nie uznaje się terapii uporczywej. Niedozwolone są aborcja, eutanazja, ale dopuszczone są zabiegi in vitro.
Opieka: Wszystkie czynności leczniczo-pielęgnacyjne należy wykonać prawą ręką. Kobiety powinny być badane przez personel medyczny tej samej płci. Bez uprzedniej zgody pacjenta nie należy zdejmować mu biżuterii. Podczas kontaktów z pacjentem należy unikać wskazywania palcem – można to zrobić całą dłonią lub podbródkiem. W hinduizmie gest pokręcania głową od prawej do lewej strony jest wyrazem przyzwolenia.
Śmierć: Toaletę pośmiertną ma prawo wykonać rodzina. Osoby niewyznające hinduizmu nie powinny dotykać ciała zmarłego. Akt zgonu należy wystawić jak najszybciej, ponieważ w ciągu 24 godzin ciało zmarłego ulega kremacji.
Opieka medyczna nad Romem
Romowie to grupa etniczna pochodzenia indyjskiego, która obecnie zamieszkuje wiele państw na całym świecie. Romowie nie posiadają własnej religii i wyznają religię społeczeństwa, z którym żyją na co dzień. Duży wpływ na życie tej grupy etnicznej mają czary, przesądy oraz wiara w moc uroków, amuletów. W kodeksie praw i zakazów obyczajowych, zwanym mageripen, spisane są najistotniejsze wzorce zachowań.
Dieta: Romowie nie spożywają mięsa końskiego. Przygotowanie posiłków wymaga używania oddzielnych naczyń do mięsa i nabiału. Jeżeli to możliwe, posiłki może przygotowywać rodzina, ze względu na plan diety, rytuały związane z tabu czystości – nieczystości.
Zabiegi: Niedozwolona jest aborcja, eutanazja, in vitro, transplantacja. Transfuzja krwi nie jest jednoznacznie zabroniona, ale traktowana jest jako działanie „nieczyste”. Ponadto Romowie niechętnie podejmują zabiegi chirurgiczne, uważając, że znieczulenie powoduje „małą śmierć”. Niechętni są również do długotrwałej hospitalizacji.
Opieka: Personel medyczny powinien przestrzegać zasad „czystości” i „nieczystości”, czyli myć ręce, zmieniać rękawiczki, segregować pościel i inne wyroby, a jeżeli to możliwe – używać sprzętu jednorazowego użytku. Należy zaakcentować mycie rąk przed przystąpieniem do czynności medycznych, tak żeby pacjent miał pewność, że czystość została dobrze wykonana. Ciało Roma podzielone jest na „czyste” (góra tułowia od talii) i „nieczyste” (dół tułowia od talii), dlatego do pielęgnacji tych części tułowia należy używać oddzielnych ręczników czy mydła. Koc lub kołdra układane przy twarzy pacjenta nie powinny dotykać wcześniej dolnych partii ciała. Kobietą powinien opiekować się personel tej samej płci, a badanie ginekologiczne powinno być dodatkowo wykonywane przy obecności drugiej kobiety – Romki.
Zakazany jest kontakt z osobami trudniącymi się nieczystymi zajęciami, z lekarzami, pielęgniarkami położnymi, które mają kontakt ze zwłokami, wydalinami. Kontakt należy ograniczyć wyłącznie do przekazywania informacji o stanie zdrowia pacjenta. Informacje o działaniach pielęgnacyjnych powinny być ponadto przekazywane osobie o największym autorytecie: ojcu, synowi, dziadkowi, a w przypadku pacjentek płci żeńskiej – babce, matce, teściowej.
Śmierć: Toaletę pośmiertną może wykonać personel pielęgniarski. Należy umożliwić członkom rodziny towarzyszenie umierającemu pacjentowi.
Źródło: Aplikacja TOM – Transkulturowa Opieka Medyczna/ Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA:
