Kolonoskopia to badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które polega na wprowadzeniu endoskopu do jelita grubego przez odbytnicę. Badanie przeprowadzane jest w celach diagnostycznych, np. wykrycia zmian nowotworowych lub polipów czy gruczolaków, z których może rozwinąć się rak jelita grubego, a także w celach terapeutycznych (leczniczych).

Kolonoskopia nie należy do przyjemnych badań, ale nie zawsze jest zabiegiem bolesnym. Wiele zależy od używanej aparatury. Ponadto przed zabiegiem pacjent otrzymuje leki uspokajające i przeciwbólowe. Niekiedy możliwe jest znieczulenie miejscowe lub ogólne, szczególnie u dzieci.

Na pierwsze badanie kolonoskopowe warto zapisać się po ukończeniu 50 lat. Jeżeli natomiast w rodzinie zdarzały się przypadki raka jelita grubego, takie badanie powinno zostać wykonane w okolicach 40. roku życia.

Jakie są wskazania i przeciwwskazania do wykonania kolonoskopii?

Do wykonania kolonoskopii kwalifikują się osoby, u których istnieje podejrzenie raka jelita grubego, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego i Crohna lub polipów. Ponadto wskazaniem do zabiegu jest również niedokrwistość z niedoboru żelaza o niewyjaśnionej przyczynie, nasilona biegunka, nagła i nieuzasadniona utrata masy ciała.

W celach terapeutycznych kolonoskopię wykonuje się, by usunąć polipy lub ciała obce, zahamować krwawienie z wad rozwojowych naczyń owrzodzeń i guzów, poszerzyć zwężenie jelita grubego lub zmniejszyć ciśnienie w jelicie objętym toksycznym poszerzeniem jelita grubego.

Kolonoskopia nie może być wykonywana u pacjentów z zaostrzoną chorobą zapalną jelita grubego, np. wrzodziejącego zapalenia jelita grubego lub choroby Leśniowskiego i Crohna. Przeciwwskazaniami są również objawy zapalenia otrzewnej (np. deskowaty brzuch, bardzo silna bolesność przy dotykaniu), ciężkie choroby serca i płuc (choroba wieńcowa, niewydolność serca, niewydolność oddechowa), ciąża – zwłaszcza w ostatnich 6 miesiącach, a także zaburzenia krzepnięcia krwi (jeżeli kolonoskopia jest wykonywana w celu biopsji lub wycięcia polipa).

Zalecenia przed kolonoskopią – jak przygotować się do zabiegu?

Przed kolonoskopią niezbędne jest wykonanie badań oceniających krzepnięcie krwi, wykluczających nosicielstwo wirusa zapalenia wątroby oraz EKG.

W celu wykonania kolonoskopii konieczne jest bardzo dokładne oczyszczenie jelita z resztek pokarmowych. Przez około 24-48 przed zabiegiem pacjentom zalecana jest dieta płynna oraz leki przeczyszczające. W przeciągu 5-7 dni przed badaniem wskazane jest unikanie warzyw i owoców zawierających drobne nasiona i pestki lub posiadających twardą skórkę. Należy również wykluczyć z diety warzywa o intensywnie czerwonym zabarwieniu, m.in. buraki. 3-5 dni przed badaniem pacjenci powinni przyjmować również odpowiednią ilość płynów, co najmniej 2,5 litrów na dobę.

W dniu badania można spożyć lekkie, płynne śniadanie. Wodę i inne płyny można przyjmować w dowolnej ilości, natomiast należy zaprzestać picia na 4 godziny przed badaniem. Pacjenci mogą zażyć przyjmowane leki rano w dniu kolonoskopii, natomiast przyjęcie niektórych preparatów, np. zmniejszających krzepliwość krwi, należy skonsultować z lekarzem. Pacjentom zalecane są również środki przeczyszczające. Natomiast krótko przed zabiegiem wykonuje się tzw. lewatywę. Pacjenci, którzy mają sztuczne zastawki serca, przebyli zapalenie wsierdzia, mają protezy naczyniowe lub znacznie zmniejszoną liczbę krwinek, bezpośrednio przed badaniem powinni otrzymać dożylnie antybiotyk.

Jak przebiega zabieg kolonoskopii?

Kolonoskopia może być przeprowadzana w znieczuleniu – w sedacji głębokiej lub płytkiej. W pierwszym przypadku dożylnie podawane są leki farmakologiczne, które wprowadzają pacjenta w stan na granicy uśpienia. Pacjent jest również mniej wrażliwy na bodźce bólowe. W sedacji płytkiej świadomość pacjenta jest ograniczona, ale w mniejszym stopniu. W obydwu przypadkach znieczulenia czynności życiowe pacjenta są monitorowane.

Kolonoskopię standardowo wykonuje się przy znieczuleniu miejscowym, które polega na posmarowaniu odbytu i endoskopu znieczulającym żelem. Pacjent proszony jest o przyjęcie pozycji tzw. kolankowo-bocznej, czyli na boku z kolanami podciągniętymi w stronę klatki piersiowej. Lekarz, zanim poda znieczulenie, wykonuje jeszcze krótkie badanie, podczas którego ocenia stan odbytnicy umieszczając w niej palec w jednorazowej rękawiczce.

Następnie specjalista wprowadza przez odbytnicę giętki instrument. Na ekranie monitora obserwuje przechodzenie narzędzia przez kolejne odcinki jelita. Technika ta zazwyczaj nie wiąże się z silnymi dolegliwościami bólowymi, dlatego w większości przypadków znieczulenie ogólne nie jest konieczne. Pacjenci mogą jednak zaobserwować niezbyt nasilony i krótkotrwały ból w trakcie pokonywania przez instrument niektórych anatomicznych zagięć jelita grubego. Badany może ponadto odczuwać stałe wzdęcie, ponieważ do jelita podawane jest powietrze. Po zakończeniu badania nadmiar powietrza zostaje usunięty z jelita. Natomiast długotrwałe uczucie bólu może być wskazaniem do przerwania badania.

Całość zabiegu trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. W przypadku pobrania wycinków, procedura może trwać nieco dłużej. Po zabiegu nie należy prowadzić samochodu i podejmować wysiłku fizycznego. W niekrótkim czasie po kolonoskopii można jeść i pić, jeżeli lekarz nie zalecił inaczej. W przypadku sedacji dożylnej, po zabiegu trzeba pozostać na terenie placówki 1-3 godziny na obserwacji.

Jakie są powikłania po kolonoskopii?

Kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym, dlatego wiąże się z możliwością wystąpienia powikłań. Bardzo rzadko dochodzi do ostrego przebicia przewodu pokarmowego lub krwawienia (np. po usunięciu polipa). W tych przypadkach konieczny jest zabieg operacyjny. Bardzo rzadko zdarza się również odruchowe zatrzymanie akcji serca. Podczas badania, w trosce o bezpieczeństwo pacjenta, stale monitorowana jest częstość akcji serca.

W przypadku zaobserwowania u siebie niepokojących objawów po kolonoskopii (nawet w przeciągu kilku dni), takich jak ostry ból brzucha, jego napięcie, twardość, wysoka gorączka, dreszcze, smolisty, czarny stolec lub krew w kale – konieczna jest natychmiastowa konsultacja lekarska.

Źródło: co.bydgoszcz.pl, znanylekarz.pl

Przeczytaj także: Rak jelita grubego jednym z najczęstszych nowotworów na świecie