Czy obowiązkowi szczepień podlegają wszyscy medycy, bez względu na formę zatrudnienia? Na jakiej podstawie prawnej pracodawca może żądać od pracowników okazania dowodu szczepienia? Co z osobami, które się nie zaszczepią? Zdaniem OZZPiP rozporządzenie o obowiązku szczepień wzbudza wiele wątpliwości prawnych.
Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych (OZZPiP) 13 stycznia br. skierował do ministra zdrowia w trybie pilnym pytania dotyczące rozporządzenia wprowadzającego obowiązek szczepień przeciw COVID-19 dla osób wykonujących zawód medyczny. Związek podkreślił niejasności dotyczące aż ośmiu obszarów rozporządzenia. Do tej pory minister zdrowia nie przedstawił odpowiedzi.
– Zważywszy na fakt wdrożenia rozporządzenia z pominięciem konsultacji społecznych Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych stoi na stanowisku, że jest to autorski projekt ministra zdrowia, dlatego też to Pan minister jest jedyną osobą odpowiedzialną za wyjaśnienia tego aktu prawnego i skutki jego działania – podkreśla w piśmie do ministra zdrowia Krystyna Ptok, przewodnicząca OZZPiP. – Uważamy, że zakres pytań potwierdza, że treść rozporządzenia wzbudza wiele wątpliwości prawnych i nie przewiduje wszystkich skutków wydanego aktu prawnego. Dodatkowo niepotrzebne pominięto konsultacje społeczne, które mogłyby wpłynąć na poprawę treści wydanego przepisu – podsumowano w piśmie.
Kto musi poddać się szczepieniu?
W rozporządzeniu nie wskazano kto (oprócz dwóch wyjątków – przechorowania COVID-19 lub przeciwskazania do szczepienia z uwagi na stan zdrowia) musi poddać się obligatoryjnemu szczepieniu. Czy są to wszystkie osoby wykonujące zawód medyczny w podmiotach wykonujących działalność leczniczych? Czy wszystkie osoby wykonujące czynności zawodowe w podmiotach leczniczych, inne niż wykonywanie zawodu medycznego? Ponadto, jak zauważa OZZPiP minister zdrowia nie wyjaśnił terminu „wykonujące czynności zawodowe”.
– Nigdzie takiej definicji nie znajdujemy, a zatem czy rozporządzenie w praktyce dotyczy wszystkich pracowników lub zleceniobiorców tj. działalności podstawowej oraz innych niż pracownicy lub zleceniobiorcy działalności podstawowej (kadra zarządzająca podmiotów leczniczych, administracja, księgowość i inni)? Każdy przecież z tych pracowników wykonuje na terenie podmiotu leczniczego czynności zawodowe w ramach własnych kwalifikacji i kompetencji? – pyta w piśmie Krystyna Ptok.
Przewodnicząca OZZPiP podkreśla również, iż nie podano w nowelizacji, czy szczepienie muszą otrzymać wszystkie osoby bez względu na formę zatrudnienia (umowa o pracę, umowa zlecenie, umowa zawarta w ramach prowadzenia indywidualnej działalności gospodarczej). Również nie określono, czy obowiązek dotyczy także osób zatrudnionych u podwykonawców podmiotów leczniczych, jeżeli ci podwykonawcy działają na zlecenie podmiotów leczniczych. Ponadto rozporządzenie nie wskazuje, czy obowiązek szczepień dotyczy wszystkich podmiotów leczniczych – publicznych i prywatnych.
Do kiedy należy przyjąć szczepienie?
Obowiązek szczepień przeciw COVID-19 dla personelu medycznego wchodzi w życie 1 marca 2022 r. Oznacza to, że do tego terminu osoby wykonujące zawód medyczny powinny być zaszczepione. W tej kwestii OZZPiP zauważa wiele niejasności, a mianowicie – kiedy najpóźniej może zostać przyjęta ostatnia dawka. Czy osoby niezaszczepione mają do 1 marca przejść cały cykl szczepienia? Czy można przyjąć szczepionkę w dniu 1 marca, czy konieczne jest szczepienie wcześniejsze, tak aby 1 marca uzyskać odporność?
Ponadto OZZPiP zauważa, iż w rozporządzeniu nie zaznaczono, czy personel medyczny powinien poddać się szczepieniu jednodawkowemu (Jannsen) czy powinien przyjąć dwudawkowy cykl pozostałych szczepionek.
Na jakiej podstawie pracodawca może żądać od pracownika okazania dowodu szczepienia?
W rozporządzeniu nie określono w jaki sposób i na jakiej podstawie prawnej pracodawca prowadzący podmiot leczniczy w Polsce ma prawo żądać od pracownika, zleceniobiorcy, osoby prowadzącej działalność gospodarczą czy od podwykonawcy okazania dowodu szczepienia lub dowodu zwolnienia ze szczepienia.
– W luźnych komentarzach pracowników Ministerstwa Zdrowia podaje się, aby pracodawcy przeprowadzili zmiany wewnętrznych przepisów obowiązujących w podmiotach leczniczych, w tym przepisów bhp i wprowadzili w nich takie zobowiązania do okazania dokumentów. Jest to w praktyce niemożliwe, o czym Pan minister powinien wiedzieć. Zamiana Regulaminu pracy wymaga przejścia procedury uzgodnieniowej ze związkami zawodowymi (co najmniej 30 dni, ale w praktyce może to być dużo dłuższy termin), potem dwutygodniowe ogłoszenie i przejście procedury wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy. Na to potrzeba czasu kilku miesięcy i nie jest to możliwe do 01-03-2022 r. Dodatkowo w samym rozporządzeniu Pana ministra nic nie ma na ten temat, a wypowiedzi publiczne pracowników Ministerstwa Zdrowia nie mogą być źródłem prawa – czytamy w piśmie OZZPiP.
Jaki dokument powinien okazać pracownik z przeciwwskazaniem do szczepienia?
„Rozporządzenie milczy na ten temat” – wskazuje Krystyna Ptok. Nie wiadomo kto ma wystawić taki dokument, jaka jest podstawa do żądania przez pracownika wydania mu takiego dokumentu, czy ma to być realizowane w ramach badań medycyny pracy i czy w związku z wydaniem rozporządzania pracodawca ma obowiązek wysyłać pracowników na uaktualnienie badań okresowych medycyny pracy pod kątem ewentualnych przeciwwskazań do szczepienia, a także kto ma finansować te badania. Ponadto pojawiają się takie kwestie, jak konieczność uzyskania zwolnienia od pracodawcy czy też pracownik ma we własnym zakresie przeprowadzić badania, w dniu wolnym od pracy.
Jak mają postępować pracodawcy wobec osób, które odmówią szczepienia?
Związek zapytał ministra zdrowia również o to, w jaki sposób pracodawca ma postępować wobec pracowników, którzy odmówią okazania dokumentu potwierdzającego ze szczepienia (lub dokumentu zwalniającego ze szczepienia) albo odmówią poddania się szczepieniu. Niejasności pojawiają się szczególnie w kwestiach dopuszczenia pracowników do wykonywania czynności medycznych i świadczenia pracy na terenie podmiotów leczniczych albo odsunięcia pracownika od świadczenia pracy.
– Jeżeli mają ich odsunąć od świadczenia pracy – co wydaje się logiczne bo chyba taki był cel wydania rozporządzenia przez Pana ministra – to czy mają prawo wysłać te osoby jednostronną decyzją na urlop bezpłatny do czasu odwołania w Polsce stanu epidemii, bowiem dopiero wówczas wygaśnie wprowadzony przez Pana ministra przepis § 12a, czy też mają zwolnić tych pracowników z pracy, a jeżeli tak to czy w trybie natychmiastowym dyscyplinarnym, czy też z zachowaniem okresu wypowiedzenia i na okres wypowiedzenia zwolnić ich z obowiązku świadczenia pracy? Czy przy umowach cywilnoprawnych pracodawcy mają w trybie natychmiastowym zerwać wiążące strony umowy? Kto będzie ponosił odpowiedzialność finansową w przypadku, gdy stanowisko przedstawione przez Pana ministra, do którego zastosują się pracodawcy będzie błędne, a pracownicy, zleceniobiorcy, przedsiębiorcy i podwykonawcy w postępowaniach sądowych będą uzyskiwać odszkodowania, zadośćuczynienia lub przywrócenia do pracy? – podkreśla OZZPiP i dodaje, że w takich sytuacjach powinien być opisany w sposób szczegółowy sposób postępowania pracodawców od 1 marca, tak, by nie narażać ich na niepewność prawną i koszty.
Czy podmioty lecznicze będą odpowiedzialne za zakażenie pacjenta?
OZZPiP poprosił również o odpowiedź, czy zatrudnienie od 1 marca 2022 r. pracowników, zleceniobiorców, przedsiębiorców na kontraktach czy podwykonawców, którzy nie zaszczepią się przeciw COVID-19, nie będzie podstawą do ewentualnej odpowiedzialności podmiotów wobec pacjentów, którzy na terenie podmiotu leczniczego zakażą się koronawirusem.
– Łatwo sobie wyobrazić liczne postępowania sądowe przeciwko podmiotom leczniczym o zadośćuczynienia i odszkodowania pacjentów, gdy okaże się że podmioty lecznicze tolerowały po 01-03-2022r. zatrudnianie osób nie spełniających wymogów rozporządzenia – wskazuje w piśmie przewodnicząca OZZPiP.
Ptok podkreśliła również n skutki wprowadzenia rozporządzenia. Jej zdaniem może się to wiązać z utratą np. 5-10 proc. kadry medycznej, osób, które z różnych względów odmówią szczepienia. Związek zastanawia się czy system opieki zdrowotnej utrzyma się przy utracie w okresie epidemii kilku procent pracowników. „Jednocześnie czy zwolnienie tej części pracowników medycznych nie spowoduje następczo rozwiązania kontraktów przez NFZ, gdyż i tak zatrudnienie medyków jest obecnie na granicy minimalnych norm warunkujących utrzymanie kontraktów?” – pyta przewodnicząca OZZPiP.
OZZPiP pyta również, czy po 1 marca 2022 r. należy przerwać praktyki studentów odbywane w podmiotach leczniczych do czasu przekazania przez uczelnie dowodów na zaszczepienie studentów.
Co jest podstawą prawną do wprowadzenia obowiązku szczepień? Czy zostały spełnione formalne warunki wprowadzenia rozporządzenia?
OZZPiP podkreśla, iż w rozporządzeniu nie wskazano precyzyjnie, który z siedmiu punktów art. 46 ust. 4 stanowi podstawę prawną do wprowadzenia rozporządzenia o obowiązku szczepień.
– Wydaje się, że jedyną podstawą do ewentualnego wydania rozporządzenia może stanowić art. 46 ust. 4 pkt. 7) tj. upoważnienie dla ministra zdrowia do określenia w rozporządzeniu dotyczącym wprowadzenia stanu epidemii w Polsce obowiązku przeprowadzenia szczepień ochronnych, o których mowa w ust. 3, oraz grupy osób podlegających tym szczepieniom, rodzaju przeprowadzanych szczepień ochronnych – uwzględniając drogi szerzenia się zakażeń i chorób zakaźnych oraz sytuację epidemiczną na obszarze, na którym ogłoszono stan zagrożenia epidemicznego lub stan epidemii – podkreślono w piśmie do ministra zdrowia.
Kolejne pytanie OZZPiP dotyczy spełnienia formalnych warunków wprowadzenia rozporządzenia. Związek zastanawia się, czy nowelizacja została poprzedzona wnioskiem Głównego Inspektora Sanitarnego, a treść rozporządzenia została uzgodniona z ministrem właściwym ds. administracji publicznej. „Jest to ważne w zakresie potwierdzenia legalności wprowadzonego rozporządzenia do obrotu prawnego w Polsce” – podkreślono w komunikacie.
Źródło: OZZPiP
Przeczytaj także: Od 1 marca obowiązek szczepień dla pracowników ochrony zdrowia i studentów medycyny
