Personel medyczny zapewniający opiekę nad chorym odmiennej kultury powinien wykazać się szacunkiem dla innych postaw, zasad, wartości i zwyczajów. Rolą pielęgniarki jest zagwarantowanie opieki zgodnie z ludzkimi wartościami i sposobem życia. Chory transkulturowy może bowiem mieć odmienne wymagania dotyczące diety, wykonywanych zabiegów, płci personelu medycznego, który się nim opiekuje, czy czynności, jakie powinny zostać podjęte po jego śmierci.

Personel medyczny zapewniający opiekę nad pacjentem odmiennym kulturowo powinien okazać profesjonalne wsparcie oraz zapewnić chorym równe traktowanie. Wiedza na temat określonych postaw każdej społeczności wobec zdrowia i choroby jest kluczowa w świadczeniu opieki zdrowotnej. Nie należy jednak obawiać się rozmowy z pacjentem czy jego rodziną oraz pytań na temat oczekiwań pacjenta wynikających z jego obyczajowości.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje na temat opieki nad pacjentem transkulturowym w rozróżnieniu na religie: katolicyzm, prawosławie, islam, świadkowie Jehowy, judaizm. Informacje zostały zaczerpnięte z aplikacji mobilnej TOM – Transkulturowa Opieka Medyczna, której autorami są eksperci z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach.

Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym katolicyzm

Katolicyzm jest jednym z wyznań chrześcijańskich i opiera się na wspólnocie Kościoła rzymskokatolickiego, który stanowi wspólnotę ludzi wierzących i dążących do zbawienia. Doktryna wyznania opiera się na głoszeniu „dobrej nowiny”, wierze w zbawienie i życie wieczne. Dużą rolę odgrywają msza święta, liturgia sakramentów, praktyki religijne i moralność chrześcijańska. Kościół katolicki przyjmuje władzę biskupa Rzymu (papieża), który, zgodnie z wiarą, jest następcą św. Piotra oraz zwierzchnikiem Kościoła katolickiego.

Dieta: Katolicy w każdy piątek oraz święta religijne spożywają dietę jarską (bez mięsa). Poza tymi dniami nie ma ograniczeń jakościowych i ilościowych.

Zabiegi: Dozwolona jest transfuzja krwi i transplantacja, nie jest dozwolona aborcja, eutanazja i in vitro oraz terapia uporczywa. Akceptowane jest stosowanie środków przeciwbólowych, również o działaniu narkotycznym. Pacjentem może opiekować się personel medyczny płci żeńskiej i męskiej, z wyjątkiem osób duchownych.

Opieka: Należy umożliwić pacjentowi odbywanie praktyk religijnych – udział we mszy świętej, modlitwę, rozmowę z osobą duchowną, przyjmowanie Sakramentów Świętych.

Śmierć: Umierający pacjent powinien mieć możliwość kontaktu z kapelanem, przyjęcia sakramentu pokuty, namaszczenia chorych oraz Komunii Świętej. Toaletę pośmiertną wykonuje personel pielęgniarski.

Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym prawosławie

Prawosławie to jeden z głównych odłamów chrześcijaństwa, który opiera swoją doktrynę na Piśmie Świętym i Tradycji Kościoła Wschodniego. Kościół prawosławny nie uznaje: pochodzenia Ducha świętego od Ojca i Syna, pierwszeństwa Piotra w stosunku do pozostałych Apostołów, zwierzchnictwa i nieomylności papieża, istnienia czyśćca oraz niepokalanego poczęcia Maryi przez świętą Annę. Celibat w prawosławiu dotyczy tylko biskupów, a pozostali duchowni mogą zawierać związki małżeńskie.

Dieta: W święta religijne wyznawcy prawosławia stosują dietę jakościową i ilościową.

Zabiegi: Transfuzja krwi i transplantacje są dozwolone. Dopuszczone jest stosowanie wszelkich zabiegów medycznych ratujących życie oraz poprawiających stan zdrowia. Nie należy sztucznie przedłużać życia pacjenta.

Opieka: W opiece nad prawosławnymi można podawać silne leki przeciwbólowe, w tym o działaniu narkotycznym, a opiekę nad pacjentem może sprawować personel odmiennej płci, wyjątkiem są osoby duchowne.

Śmierć pacjenta: Umierającemu pacjentowi należy zapewnić obecność rodziny oraz osoby duchownej w celu przyjęcia sakramentów przed śmiercią. Toaletę pośmiertną może wykonać personel pielęgniarski.

Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym islam

Islam to monoteistyczna religia, której podstawą jest wierność religii oraz Bogu (Allahowi). Świętą księgą islamu jest Koran, a zawarte w nim objawienie stanowi ostateczne i niezmienne przesłanie Allaha do ludzi. Muzułmanie przestrzegają pięć zasad i obowiązków: wyznanie wiary w jedynego Boga, pięciokrotna modlitwa w ciągu doby, post w miesiącu ramadan, jałmużna na rzecz ubogich oraz pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu.

Dieta: Muzułmanie nie spożywają wieprzowiny. Jedzenie powinno być przygotowane w naczyniu i z wykorzystaniem przyborów, które nie miały kontaktu z pokarmami niedozwolonymi. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, należy dać możliwość przygotowania posiłków przez rodzinę chorego. Muzułmanie zazwyczaj jedzą prawą ręką od brzegu talerza kierując się do środka. Jeżeli nie ma możliwości, by pacjent samodzielnie zjadł posiłek – należy umożliwić mu tę czynność prawą ręką. W miesiącu ramadan od wschodu do zachodu słońca muzułmanie nie spożywają posiłków, wody i innych płynów.

Zabiegi: Transfuzja krwi i transplantacje są dozwolone, ale nie należy sztucznie przedłużać terapii uporczywej. Informacje o zdrowiu żony oraz proponowanym leczeniu powinny być przekazywane mężowi. Aborcja i eutanazja nie są dozwolone, dopuszczone są zabiegi in vitro.

Opieka: Pacjentom nie należy podawać leków w postaci żelowej, z dodatkiem alkoholu oraz seratynianu magnezu w tabletkach. Z sali chorego należy usunąć symbole chrześcijańskie oraz ustawić łóżko pacjenta tak, by głowa była zwrócona w stronę Mekki.

Każdorazowo przed wejściem na salę chorego należy zapytać o zgodę. Zaleca się unikanie utrzymywania kontaktu wzrokowego z chorym, podawania ręki na przywitanie i pożegnanie, a także poklepywania po ramieniu oraz dotykania głowy chorego. Personel medyczny powinien również w kontaktach z muzułmaninem unikać ziewania, oznak zniecierpliwienia, głośnego kichania. Należy również pamiętać, że osoby wyznające islam modlą się pięć razy w ciągu dnia. Harmonogram zabiegów medycznych powinien więc być dostosowany do praktyk modlitewnych.

Personel medyczny opiekujący się pacjentem wyznającym islam powinien być tej samej płci, za wyjątkiem sytuacji nagłych. Jeżeli kobietę będzie badał mężczyzna – powinna w nim uczestniczyć osoba z rodziny pacjentki tej samej płci. Iniekcje podskórne, dożylne i wkłucia obwodowe powinny być wykonywane na prawej ręce pacjenta. Ponadto personel do wykonywania każdej czynności medycznej wobec pacjenta powinien używać prawej ręki. Badanie należy wykonać w sposób sekwencyjny, czyli odsłaniać tylko badane części ciała. Badanie per rectum, czopki oraz lewatywa są wysoce raniącymi godność wyznawcy islamu.

Śmierć: Ciała zmarłego nie mogą dotykać osoby innej płci niż zmarły, a także niewyznające islamu. Czynności pielęgniarskie ograniczają się wówczas do wyjęcia drenów, wkłuć obwodowych, cewników, zagłębników, zabezpieczenia ran. Wykonanie toalety pośmiertnej należy umożliwić rodzinie lub osobom bliskim tej samej płci, co pacjent. Jak najszybciej należy wystawić akt zgonu.

Opieka medyczna nad świadkiem Jehowy

Świadkowie Jehowy to związek wyznaniowy, którego główną doktryną jest wiara w jedynego Boga – Jahwe. Świadkowie Jehowy wyznają, że jedynie Biblia jest Słowem Bożym, studiują ją i starają się wprowadzić w życie zawarte w niej rady. Związek dopuszcza istnienie Jezusa, który istniał w postaci duchowej zanim został człowiekiem. Odrzucają jednak Zmartwychwstanie Jezusa, niepokalane poczęcie Najświętszej Maryi Panny, jej dziewiczość oraz wniebowzięcie. Nie praktykują: sakramentów, modlitw, kultu świętych, przykazań bożych, postów, świąt (za wyjątkiem pamiątki śmierci Jezusa).

Dieta: Świadkowie Jehowy nie spożywają krwi oraz mięsa zwierząt, z których krew nie została prawidłowo osuszona.

Zabiegi: Niedozwolona jest aborcja, eutanazja, in vitro, transfuzja krwi pełnej oraz predonacja krwi własnej, a także prowadzenie terapii uporczywej. Za zgodą pacjenta możliwa jest transplantacja oraz użycie drobnych składników krwi, tzw. frakcji osoczowej oraz frakcji komórkowych lub płytkowych, a także zastosowanie środków przeciwbólowych.

Opieka: Świadkowie Jehowy mają przy sobie dokument – dyspozycje i pełnomocnictwo w sprawie opieki zdrowotnej. Często korzystają także z usług Komitetów Łączności ze Szpitalami, w których znajdują się kaznodzieje tego wyznania i współpracują z personelem szpitala.

Śmierć: Toaletę pośmiertną może wykonać personel pielęgniarski.

Opieka medyczna nad pacjentem wyznającym judaizm

Judaizm jest religią monoteistyczną. Podstawą jest wiara w jednego Boga. Wyznawcy tej religii zobowiązani są do przestrzegania praw oraz norm spisanych w Torze. Żydzi obchodzą wiele świąt, jednym z nich jest szabat – trwający od piątkowego wieczoru do sobotniego zachodu słońca. W tym dniu nakazuje się odpoczynek oraz zaniechanie codziennych czynności (np. pisania, korzystania z telefonu, włączania i wyłączania światła).

Dieta: Żydzi stosują dietę koszerną, a posiłki należy podawać w jednorazowych naczyniach wraz z jednorazowymi sztućcami. Jeśli to możliwe, należy umożliwić rodzinie przygotowywanie jedzenia choremu zgodnie z prawem żydowskim. Koszerne posiłki mogą być również zamawiane do szpitala, a następnie zapakowane i zamrożone w obecności rabina.

Zabiegi: W judaizmie dopuszczona jest transfuzja krwi oraz transplantacja, ale nie uznaje się terapii uporczywej. Nie ma zgodności i jednomyślności co do aborcji, dozwolone są zabiegi in vitro, ale nie dopuszcza się eutanazji.

Opieka: Powinno się unikać podawania leków w otoczce żelowej oraz leków zawierających monooleinian polioksyetylenosorbitolu, tiacynę lub glicerynę, z wyjątkiem sytuacji stanowiących zagrożenie życia. Personel zajmujący się chorym powinien być tej samej płci, co pacjent. W judaizmie podczas hospitalizacji w opiekę angażuje się rodzina. Pielęgniarka nie musi więc wykonywać toalety, kąpieli, ubierania czy karmienia chorego. Zaleca się unikanie podawania ręki na powitanie i pożegnanie oraz przebywanie w zamkniętym pokoju z osobą odmiennej płci.

Żydzi modlą się trzy razy dziennie – rano, po południu i wieczorem. Nie należy przeszkadzać w praktykach religijnych i dostosować harmonogram leczenia do odprawianych modlitw.

Śmierć: Osoba umierająca nie powinna być sama, a ostatnie chwile życia spędzić z rodziną. Ciało zmarłego powinno być ułożone na płasko (należy usunąć wszystkie poduszki) z otwartymi rękami, ramionami blisko ciała oraz wyprostowanymi nogami. Toaletę pośmiertną wykonuje personel pielęgniarski tej samej płci, co zmarły. Wyjątkiem jest mycie ciała – czynnością tą zajmuje się Bractwo Pogrzebowe.

Źródło: Aplikacja TOM – Transkulturowa Opieka Medyczna/ Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA: