W ubiegłym roku 1496 dzieci i nastolatków poniżej 18. roku życia podjęło próbę samobójczą, a 127 z nich zakończyło się śmiercią – wynika z raportu platformy edukacyjno-pomocowej „Życie warte jest rozmowy”. W stosunku do 2020 r. nastąpił 77 proc. wzrost zachowań samobójczych i 19 proc. wzrost śmierci samobójczych.

Raport opracowany na podstawie danych Komendy Głównej Policji analizuje próby samobójcze i śmierci samobójcze wśród dzieci i nastolatków w latach 2012-2021. W ciągu 10 lat policja prowadziła postępowania w przypadku 1181 śmierci samobójczych młodzieży i dzieci poniżej 18. roku życia, a także w sprawach 5658 prób odebrania sobie życia. Według tych danych – 1 z 6 prób samobójczych kończy się śmiercią.

Niepokojący wzrost prób samobójczych wśród dziewczynek

– Dane Komendy Głównej Policji pokazują nam tylko te próby oraz śmierci samobójcze, o których zostały powiadomione organy ścigania. Według Światowej Organizacji Zdrowia na każdą odnotowaną w oficjalnych rejestrach śmierć samobójczą młodej osoby przypada od 100 do 200 prób. Jeśli założymy, że współczynnik ten jest adekwatny do Polski, to próbę odebrania sobie życia w ubiegłym roku podjęłoby od 12 700 do 25 400 osób poniżej 18. roku życia – czytamy w raporcie.

Autorzy dokumentu podkreślają, iż szczególnie niepokojąca jest liczba prób samobójczych podejmowanych w grupie dziewczynek. W porównaniu do 2020 r. nastąpił aż 101 proc. wzrost.

Dlaczego dzieci i nastolatkowie podejmują się prób samobójczych?

Autorzy raportu podzielili ogólne czynniki ryzyka wystąpienia zachowań samobójczych wśród nastolatków na długoterminowe (podatność):

• wcześniejsze zachowania samobójcze u osoby i w jej rodzinie,
• zaburzenia psychiczne, uzależnienia, zaburzenia osobowości,
• depresja, lęk,
• inne współistniejące choroby,
• problemy w środowisku rodzinnym,
• przynależność do mniejszościowej grupy,
• status społeczno-ekonomiczny,

oraz krótkoterminowe (stres):

• stresujące wydarzenia życiowe, trudności interpersonalne, utraty,
• nadużycia seksualne i fizyczne,
• problemy z nauką,
• gorsze funkcjonowanie z powodu chorób somatycznych i urazów,
• samobójstwo w środowisku,
• dostęp do metod popełniania samobójstwa.

W raporcie wskazano także, jakie sygnały mogą świadczyć o zagrożeniu podjęcia próby samobójczej przez nastolatka. Wśród nich wskazano m.in. długotrwałą zmianę nastroju, zmiany sposobu odżywiania się (szczególnie odmowa jedzenia) lub snu, trudności z koncentracją, odmowa przyjmowania lekarstw lub domaganie się większej dawki leków, niechęć do rozmów i spotkań, wycofywanie się z kontaktu z rodziną, przyjaciółmi, nieobecności w szkole/pracy, utrata zainteresowania rzeczami i sprawami, które do tej pory były ważne, wzrost impulsywności, nagłe akty agresji lub autoagresji, sięganie po substancje psychoaktywne, odrzucanie pomocy, poczucie osamotnienia, bezradności, deprecjonowanie i oskarżanie siebie, poczucie winy, nieustanne zmęczenie, poczucie braku energii i niemocy.

Gdzie młodzież i rodzice mogą znaleźć pomoc?

W Polsce działa model ochrony zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży oparty na trzech poziomach referencyjności.

• Poziom I – ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dzieci i młodzieży, zatrudniające psychologów, psychoterapeutów, terapeutów środowiskowych,
• Poziom II – środowiskowe centra zdrowia psychicznego, w których można skorzystać dodatkowo z porady psychiatry,
• Poziom III – ośrodki wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej (oddziały psychiatryczne).

Obecnie w Polsce działa 345 ośrodków środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej. Najwięcej jest ich w województwie mazowieckiem (83), najmniej w lubuskim (6), świętokrzyskim i opolskim (7).

Pomocy można szukać ponadto: w szkolnych gabinetach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, poradniach psychologiczno-pedagogicznych, poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, ośrodkach interwencji kryzysowej, ośrodkach pomocy społecznej, powiatowych centrach pomocy rodzinie, organizacjach pozarządowych, telefonach zaufania (np. 800 70 22 22, 116 213, 800 12 12 12, 116 111 – pełna lista telefonów znajduje się na stronie www.zwjr.pl).

Osoby w kryzysie samobójczym i ich bliscy, a także ci, którzy stracili bliską osobę w wyniku samobójstwa, mogą otrzymać bezpłatną i anonimową pomoc na platformie „Życie jest warte rozmowy” (www.zwjr.pl). Na stronie znajdują się również porady, jak udzielić pomocy oraz wyszukiwarka miejsc, w których można otrzymać darmową pomoc.

Źródło: „Zachowania samobójcze wśród dzieci i młodzieży. Raport za lata 2012-2021”

Przeczytaj także: MZ opublikowało rozporządzenie o programie pilotażowym dla dzieci uzależnionych od technologii cyfrowych