Anafilaksja, silna reakcja po kontakcie z substancją uczulającą, może wystąpić po podaniu jakiejkolwiek szczepionki, w tym szczepionki przeciw COVID-19. Reakcja ta zagraża życiu, a w trakcie jej wystąpienia konieczne jest zastosowanie adrenaliny lub hospitalizacja pacjenta.
Wstrząs anafilaktyczny jest bardzo rzadkim odczynem poszczepiennym. Występuje raz na 1 mln przypadków, bez względu na rodzaj szczepionki. Dochodzi do niego zazwyczaj od kilku do kilkunastu minut od iniekcji. Dlatego pacjenci po podaniu preparatu przez 15 minut są poddawani obserwacji.
Przeciwskazania do wykonania szczepionki
Każda ze szczepionek przeciw COVID-19 w swojej Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL) zawiera informację o możliwości wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Przeciwskazaniem do szczepienia przeciw COVID-19 jest zanotowany dotychczas wstrząs anafilaktyczny na składniki szczepionki. Pfizer i BioNTech, producenci szczepionek mRNA o nazwie Comirnaty, w ChPL wskazują przeciwskazania do podania preparatu:
- nadwrażliwość na substancję czynną lub inny składnik szczepionki (glikol polietylenowy),
- reakcja anafilaktyczna, która wystąpiła po podaniu pierwszej dawki szczepionki.
Potwierdzone przypadki anafilaksji
Do kwietnia 2021 r. zanotowano 5,1 przypadków anafilaksji przy szczepionce mRNA Comirnaty, na niemal 10 mln podanych dawek szczepionki. W przypadku Moderny – wstrząsów było 2,8 na 1 mln podanych dawek, a producent przeanalizował pod tym kątem ponad 7,5 mln podanych dawek. Jak podało natomiast amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC) w dniach 14-23 grudnia 2020 r., po podaniu pierwszych niemal 2 mln dawek szczepionek Pfizera, zanotowano 21 przypadków anafilaksji. 71% z nich wystąpiło w ciągu 15 minut po szczepieniu.
Objawy anafilaksji
Najczęściej objawy anafilaksji pojawiają się 15 minut po szczepieniu, jednak czasami mogą też wystąpić po kilku godzinach. Wczesne objawy anafilaksji mogą przypominać łagodną reakcję alergiczną, dlatego trudno jest przewidzieć, czy mogą one przejść w poważny wstrząs anafilaktyczny.
Podstawowe objawy kliniczne anafilaksji to:
- związane z układem oddechowym: uczucie ucisku w gardle, stridor (świst krtaniowy), chrypka, zaburzenia oddychania, kaszel, trudności z przełykaniem, katar, kichanie, przekrwienie błony śluzowej nosa;
- żołądkowo jelitowe: nudności, wymioty, biegunka, ból brzucha, skurcze;
- sercowo naczyniowe: zawroty głowy, omdlenia, tachykardia (nieprawidłowe, szybkie bicie serca), zbyt niskie ciśnienie krwi, słabo wyczuwalny puls, sinica, bladość;
- skórne: pokrzywka, rozległe zaczerwienienie, świąd, zapalenie spojówek, obrzęk oczu, warg, języka, ust, twarzy lub kończyn;
- neurologiczne: drgawki, wahania stanu psychicznego, uczucie lęku, niebezpieczeństwa;
- inne: zwiększenie wydzieliny z oczu, nosa lub ust, nietrzymanie moczu.
Postępowanie w przypadku anafilaksji
Według wytycznych CDC, jeżeli na miejscu wykonania szczepienia, podejrzewa się wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego, personel medyczny powinien jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki. Należy ocenić oddech pacjenta, krążenie krwi i aktywność umysłową. Po wezwaniu pogotowia ratunkowego, pacjenta należy ułożyć w pozycji na plecach i unieść dolne kończyny (chyba że występuje niedrożność dolnych dróg oddechowych lub wymioty). Natychmiast należy podać adrenalinę (epinefrynę) w odpowiedniej dawce. U dorosłych 0,3 mg należy podawać domięśniowo. Jeżeli objawy nie ustąpią lub powrócą, dawkę powinno powtarzać się mniej więcej co 5-15 minut w oczekiwaniu na pogotowie ratunkowe. Ze względu na zagrażający życiu charakter anafilaksji, nie ma przeciwskazań do podawania adrenaliny.
Źródła: szczepienia.pzh.gov.pl, CDC
Przeczytaj także: PIMS jednym z powikłań po Covid-19 u dzieci
