Na łamach pisma naukowego „Forum Zakażeń” opublikowano badania dotyczące poziomu wiedzy personelu pielęgniarskiego bloku operacyjnego na temat ekspozycji zawodowej. Analizy pokazały, iż wiedza ta jest na poziomie dobrym, jednak autorzy zidentyfikowali problemy dotyczące niezgłaszania zdarzeń narażenia na materiał zakaźny przez personel oraz potrzebę ciągłego kształcenia w tym kierunku.
Jak podkreślają autorzy badań, wraz z postępem i rozwojem medycyny zwiększa ilość inwazyjnych procedur medycznych, powstają nowe techniki operacyjne, co może zwiększać ryzyko narażenia personelu medycznego na wystąpienie ekspozycji zawodowej.
Ekspozycja zawodowa to inaczej narażenie pracownika na kontakt z potencjalnie zakaźnym materiałem biologicznym pochodzącym od pacjenta w czasie wykonywania pracy zawodowej. Takim czynnikiem jest np. krew, mocz, inne płyny ustrojowe, kał, zainfekowane tkanki. Do zakażenia może dojść w wyniku naruszenia ciągłości skóry skażonym narzędziem, takim jak igła, skalpel, wiertło lub zachlapanie błon śluzowych, uszkodzonej skóry potencjalnie zakaźną krwią, tkankami czy płynami ustrojowymi pacjenta.
Większość pracowników w swojej praktyce uległa ekspozycji na materiał zakaźny
Obecnie często zdarza się, że personel medyczny jest narażony na zakażenie na skutek kontaktu z materiałem zakaźnym, ale tylko część zdarzeń jest zgłaszanych. Z kolei znikoma identyfikacja ekspozycji jest przyczyną niskiej świadomości związanej z zagrożeniem i konsekwencjami wynikającymi z zaistniałej ekspozycji zawodowej, a także braku odpowiedniego monitorowania epidemiologicznego.
Jak wynika z przeprowadzonych badań, zdecydowana większość uczestników w swojej praktyce uległa ekspozycji zawodowej na czynnik zakaźny. Najczęstszą przyczynę zdarzeń ekspozycyjnych stanowiło zranienie ostrym narzędziem medycznym (37 proc.), zakłucie igłą do szycia (36 proc.), zranienie skalpelem (35 proc.), zakłucie igłą ze światłem (25 proc.), zachlapanie błon śluzowych (18 proc.). W 55 proc. przypadków do zdarzenia doszło w trakcie asystowania do zabiegu operacyjnego, do 11 proc. podczas wykonywania czynności pielęgnacyjnych przy pacjencie, 4 proc. w trakcie zabiegu, a 12 proc. na różnych etapach wykonywania procedury zabiegowej.
48 proc. personelu miało niedostateczną wiedzę na temat ekspozycji zawodowej
Badanie zrealizowano w jednym ze szpitali w Małopolsce w okresie od 1 do 30 grudnia 2018 r. Udział wzięły w nim 83 pielęgniarki (98 proc.) i pielęgniarze (2 proc.) będący pracownikami bloku operacyjnego. Najliczniejszą grupę badanych stanowiły kobiety w wieku od 41 do 50 lat oraz personel z wykształceniem wyższym licencjackim, a także ze stażem pracy 21-25 lat. Personel miał za zadanie wypełnienie kwestionariusza anonimowej ankiety, który zawierał 25 pytań jednokrotnego wyboru. Wiedzę ankietowanych oceniono na poziomie niedostatecznym, dostatecznym, wysokim lub bardzo wysokim. Jak wynika z analiz – 48 proc. ankietowanych posiadało niedostateczną wiedzę, 23 proc. dostateczną, 12 proc. wysoką i 17 proc. bardzo wysoką.
Badacze wykazali również, które obszary wiedzy były najbardziej deficytowe. Największy problem stanowiło odpowiedzenie na pytanie z podaniem „bezpiecznego” miana przeciwciał, które zabezpiecza przed zakażeniem HBV (72 proc. nieprawidłowych odpowiedzi) oraz wskazaniem czasu, w jakim od momentu ekspozycji maksymalnie powinny być wykonane badania (60 proc. błędnych odpowiedzi). Z kolei najmniej trudności sprawiło wskazanie osób, które potencjalnie są najbardziej narażone i często mogą ulec ekspozycji (96 proc. poprawnych odpowiedzi), a także znajomość materiału, jaki należy pobrać do badania w przypadku ekspozycji zawodowej (90 proc. poprawnych odpowiedzi).
Z przeprowadzonych ankiet wynika, że 58 proc. personelu znało procedury postępowania poekspozycyjnego, 40 proc. znało je częściowo, a jedynie 2 proc. przyznało się do braku wiedzy na ten temat. Badacze poddali uzyskane wyniki ocenie statystycznej. Wynika z nich, że poziom wiedzy pielęgniarek bloku operacyjnego na temat procedury poekspozycyjnej zależy od wykształcenia zawodowego, stażu pracy, zajmowanego stanowiska oraz systemu pracy badanych.
Problem niezgłaszania zdarzeń i mała dostępność do szkoleń w miejscu pracy
Podsumowując badania, autorzy wskazują, że rzeczywiste wskaźniki ekspozycji zawodowych wśród pracowników medycznych nie są dokładnie znane, gdyż nie istnieje centralny rejestr ekspozycji zawodowych. Z kolei zgłaszane przypadki stanowią jedynie niewielki procent zaistniałych zdarzeń. Szacuje się, że nawet 40 proc. osób, które doświadczyły w pracy zranienia lub skaleczenia nie zgłasza tego zdarzenia. Z badań wynika, że 31,3 proc. personelu nie zgłasza ekspozycji zawodowej w obawie przed konsekwencjami, 28,9 proc. nie robi tego z powodu niejasności procedury. Z kolei dla 19,3 proc. ankietowanych procedura poekspozycyjna jest niezrozumiała i mało czytelna, a 20,5 proc. respondentów nie zgłasza zdarzeń z powodu innych przyczyn.
Wyniki badań wskazują również na zbyt małą liczbę szkoleń w miejscu pracy na temat ekspozycji zawodowej i procedury poekspozycyjnej. Aż 64 proc. respondentów podkreśliło, że w ich miejscu pracy szkolenia te przeprowadzane są rzadko, a 19 proc., że szkoleń nie było wcale.
– Obszar ekspozycji zawodowych powinien być zagadnieniem poddawanym permanentnej edukacji pracowników całego obszaru medycznego, a wyniki badań wskazują, że istnieje potrzeba wdrażania w praktyce działań niwelujących lub minimalizujących czynniki, które prowadzą do ekspozycji zawodowych – wskazują autorzy badań.
Źródło: M. Cichońska, B. Starowicz, D. Maciąg i wsp. „Poziom wiedzy personelu pielęgniarskiego bloku operacyjnego na temat ekspozycji zawodowej” w „Forum Zakażeń”, 2022;13(2), str. 43-50
PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA:
