Co roku wraz ze wzrostem temperatur zwiększa się liczba zachorowań na schorzenia przenoszone przez kleszcze. Dr hab. Renata Welc-Falęciak z Zakładu Parazytologii na Wydziale Biologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz współwłaścicielka Laboratorium Diagnostyki Zarażeń Pasożytniczych i Odzwierzęcych AmerLab, spółki spin-off Uniwersytetu Warszawskiego i Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, specjalistka w zakresie chorób odkleszczowych, w rozmowie z Evereth News obala popularne mity dotyczące tych pasożytów.
Czy na ugryzienie kleszczy jesteśmy narażeni tylko w lesie?
Kleszcze charakteryzują się doskonałą zdolnością przystosowania do zmiennych warunków środowiska. Z tego powodu, wbrew powszechnemu przekonaniu, można na nie natrafić nie tylko na terenach dzikich – w lasach i na łąkach. Kleszcze są też obecne w miastach. Jak wyjaśnia dr hab. Renata Welc-Falęciak:
– Obserwujemy zwiększoną liczbę i wzmożoną aktywność kleszczy na terenie miast. Coraz częściej możemy spotkać kleszcze w parkach miejskich, ogródkach działkowych czy nawet na placach zabaw. Na zwiększenie aktywności kleszczy i obszaru ich występowania mają wpływ między innymi łagodne zimy. Z powodu wyższych temperatur kleszcze żerują już od lutego bądź marca aż do października czy listopada – tłumaczy ekspertka.
Czy kleszcze przenoszą tylko boreliozę?
Najczęściej występującą chorobą odkleszczową jest borelioza, nie jest to jednak jedyna choroba przenoszona przez kleszcze. Jak tłumaczy dr hab. Renata Welc-Falęciak:
– Borelioza to choroba odkleszczowa, która występuje najczęściej. W ostatnich latach notuje się corocznie ok. 20 tys. nowych przypadków. Znacznie rzadziej występuje kleszczowe zapalenie mózgu. Tutaj liczba jest dosyć stała – ok. 300 nowych przypadków każdego roku. Sporadycznie odnotowuje się w Polsce także przypadki babeszjozy oraz anaplazmozy granulocytarnej, najczęściej są to zakażenia bezobjawowe.
Choroby, o których wspomina ekspertka, można odróżnić od boreliozy na podstawie zróżnicowanych objawów.
Głównym i najczęściej rozpoznawanym objawem boreliozy jest rumień wędrujący (rozlewające się wokół miejsca wkłucia kleszcza zaczerwienienie skóry). Boreliozie towarzyszą także objawy ogólne takie jak zmęczenie, ból i zawroty głowy.
Babeszjoza, kleszczowe zapalenie mózgu oraz anaplazmoza granulocytarna nie wykazują natomiast swoistych, charakterystycznych objawów klinicznych. U większości pacjentów zarażonych chorobami odkleszczowymi przebieg choroby jest bezobjawowy lub występują objawy grypopodobne: wysoka gorączka, dreszcze, bóle głowy, mięśni i stawów, zwiększona potliwość, ogólne osłabienie, złe samopoczucie. Choroby te mogą także wywoływać objawy ze strony układu pokarmowego takie jak wymioty, biegunka, bóle brzucha.
Dla kogo groźne są choroby odkleszczowe?
Jak wyjaśnia dr hab. Renata Welc-Falęciak, istnieją grupy osób, które są szczególnie narażone na poważne powikłania z powodu chorób przenoszonych przez kleszcze:
– Choroby odkleszczowe, które w Polsce występują rzadko w porównaniu z boreliozą, takie jak kleszczowe zapalenie mózgu, babeszjoza czy anaplazmoza, u osób zdrowych zazwyczaj mają przebieg bezobjawowy lub grypopodobny. Problem pojawia się wtedy, kiedy dotykają osób z obniżoną odpornością – ludzi starszych, przyjmujących leki immunosupresyjne, osób po przeszczepach bądź leczeniu kardiologicznym, a także ze schorzeniami autoimmunologicznymi. U tych osób dochodzi do pełnoobjawowego zakażenia o bardziej gwałtownym przebiegu – wyjaśnia ekspertka. – Na przykład kleszczowe zapalenie mózgu jest chorobą o przebiegu dwuetapowym. W pierwszym etapie występują objawy typowo grypopodobne, takie jak bóle mięśni, bóle głowy, gorączka. U ok. 30 proc. osób rozwija się druga faza choroby, która wymaga leczenia w warunkach szpitalnych. Powikłania po kleszczowym zapaleniu mózgu mogą być poważne i trwać nawet do końca życia.
Czy przed chorobą odkleszczową można się ochronić?
Nie istnieje szczepionka przeciwko boreliozie, jednak w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu szczepienia pozostają najskuteczniejszą metodą profilaktyki. Jak podkreśla dr hab. Renata Welc-Falęciak:
– Nie istnieje lek przeciwko wirusowi kleszczowego zapalenia mózgu. Dysponujemy wyłącznie leczeniem objawowym. Choroba ta może ponadto spowodować poważne, nieodwracalne powikłania. Z tego powodu doradzam stosowanie szczepień ochronnych, które są dostępne nawet dla dzieci powyżej 2. roku życia.
W wielu źródłach można przeczytać, że usunięcie kleszcza w ciągu 24 godzin od ugryzienia całkowicie eliminuje ryzyko zarażenia chorobami odkleszczowymi. Jak jednak wyjaśnia ekspertka, nawet bardzo szybkie pozbycie się pasożyta nie zapewnia całkowitego bezpieczeństwa:
– Kleszcze szukają na naszych ciałach dogodnego miejsca, aby wbić się przez skórę i pobierać krew. To nie jest tak, że one zaczynają żerować od razu. Powszechnie przyjmuje się standard, że jeżeli usuniemy kleszcza do ok. 24 godzin od momentu ukąszenia, ryzyko boreliozy jest niższe, ponieważ aby kleszcz zaczął żerować, wymaga to czasu. Badania przeprowadzone w warunkach eksperymentalnych na zwierzętach laboratoryjnych wskazują jednak, że patogeny chorobotwórcze są przenoszone dużo szybciej, już nawet od 6 do 12 godzin po ukąszeniu. Trzeba też pamiętać, że w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu wirusy są przenoszone w ciągu kilkudziesięciu minut od momentu rozpoczęcia pobierania krwi przez kleszcza.
Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia chorobami odkleszczowymi, należy więc przede wszystkim stosować podstawowe środki ostrożności: nosić odzież ochronną (długie spodnie, koszula z długimi, zapinanymi rękawami), stosować repelenty, dokonywać oglądu skóry po przebywaniu na terenach zielonych, a w przypadku znalezienia kleszcza usunąć go jak najszybciej i obserwować miejsce wkłucia w celu wykrycia ewentualnych objawów chorobowych.
Źródła: http://szczepkleszcz.pl/, https://www.uw.edu.pl/, https://www.medonet.pl/
Przeczytaj także: Jak wygląda leczenie hematoonkologiczne w dobie epidemii koronawirusa?
