Praca na nocne zmiany, nieregularne odżywianie i niski poziom aktywności fizycznej to niektóre czynniki związane z pracą pielęgniarki, które mogą wiązać się ze wzrostem masy ciała w tej grupie zawodowej. W latach 2008-2011 przeprowadzono badania, z których wynika, że nawet 64 proc. polskich pielęgniarek zmaga się z nadwagą lub otyłością. W jaki sposób specyfika zawodu pielęgniarki wpływa na wzrost masy ciała?

Eksperci zwracają uwagę, że praca pielęgniarek i położnych na nocnych zmianach i w systemie rotacyjnym jest najsilniejszym czynnikiem generującym nadwagę i otyłość. Wynika to z zaburzenia rytmu okołodobowego, obniżenia syntezy melatoniny i niedoboru snu. Przeprowadzono wiele badań w odniesieniu do tej kwestii. Wśród personelu odbywającego nocne dyżury i pracującego w systemach rotacyjnych wykazano większy przyrost masy ciała w porównaniu do osób pracujących tylko w ciągu dnia. Ponadto zauważono również wiele niekorzystnych czynników stylu życia związanych z dietą czy późniejszą godziną spożywania ostatniego posiłku.

Co wpływa na wzrost wagi u pielęgniarek?

Wśród personelu pielęgniarskiego i położniczego ryzyko rozwoju otyłości generują głównie:

1. Brak odpowiedniej diety

Niezdrowa dieta wśród pielęgniarek i położnych często spowodowana jest brakiem czasu, zarówno podczas dyżuru, jak i między zmianami. Około 45 proc. polskich pielęgniarek podejmuje się pracy dodatkowej i pracuje na więcej niż jednym etacie (dane na 2018 r.), a obecnie odsetek ten może być znacznie wyższy. Stąd wiele z nich nie ma czasu na przygotowanie bogatych w składniki odżywcze posiłków. Pielęgniarki odżywiają się więc niezdrowymi przekąskami, fast foodami czy gotowymi daniami, które niejednokrotnie są wysokokaloryczne i zawierają konserwanty.

2. Brak aktywności fizycznej

Zawód pielęgniarki wiąże się z wysiłkiem fizycznym i pracą w pozycji stojącej, ale także wysiłkiem psychicznym, często przez kilkadziesiąt godzin. Chociaż praca ta jest obciążająca, to zazwyczaj nie spełnia jednak zaleceń odnośnie czasu w ciągu doby poświęconego aktywności fizycznej. Z kolei po kilkunastu lub kilkudziesięciu godzinach trudnego dyżuru pielęgniarki nie mają siły i czasu na dodatkową aktywność, dlatego tak często wśród przedstawicieli tego zawodu czynnikiem wpływającym na wzrost masy ciała jest brak regularnej aktywności fizycznej.

3. Brak regularnego snu

Niska jakość snu lub brak snu mogą być zarówno przyczynami jak i konsekwencjami nadwagi i otyłości poprzez wpływ na przemiany metaboliczne. Podczas snu organizm reguluje stężenie hormonów wytwarzających tkankę tłuszczową. Natomiast zbyt mała liczba godzin snu sprawia, że zmniejsza się stężenie leptyny (hormonu zmniejszającego apetyt), a także powoduje podwyższenie stężenie greliny, która zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i zwiększa apetyt.

4. Wysoki poziom stresu

Stres może spowodować rozregulowanie zarówno fizyczne, jak i psychiczne, co często prowadzi do problemów z wagą, ale również zaburzeń pracy serca, nadciśnienia, depresji i migreny. Szczególnie przewlekły stres może zaszkodzić zdrowiu i niejednokrotnie prowadzi do zwiększonego apetytu oraz niechęci do prowadzenia zdrowego stylu życia.

Skala otyłości wśród pracowników ochrony zdrowia jest poważnym problemem i powinna skłonić decydentów oraz pracodawców do podejmowania inicjatyw promujących zdrowy styl życia wśród pracowników, a także wspierania ich w wysiłkach potrzebnych do walki z otyłością czy nadwagą. Istotne jest zarówno zdrowie samego personelu, ale również bezpieczeństwo pacjentów.

Otyłość to problem globalny

Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że nawet 1 mld ludzi na świecie cierpi na otyłość – 650 mln dorosłych, 340 mln nastolatków i 39 mln dzieci. Liczba ta wciąż rośnie, a WHO szacuje, że w 2025 r. nawet 167 mln ludzi może stracić zdrowie z powodu nadwagi i otyłości.

Narodowy Fundusz Zdrowia alarmuje, że nadwagę ma już trzech na pięciu dorosłych Polaków. U ponad 90 proc. osób przyczyną otyłości jest dodatni bilans energetyczny wynikający z nadmiernego spożywania pokarmów wysokoenergetycznych, a także niski poziom aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Otyłość mogą również spowodować niektóre schorzenia, np. endokrynologiczne, organiczne choroby podwzgórza, zespoły uwarunkowane genetycznie czy błędy jatrogenne, a także spożywanie niektórych leków.

Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju wielu chorób, w tym cukrzycy typu 2, nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca, a nawet niektórych nowotworów, np. okrężnicy czy raka piersi.

Jak walczyć z otyłością i nadwagą?

Najważniejszymi czynnikami w walce z nadwagą i otyłością jest aktywność fizyczna i zdrowa, zbilansowana dieta.

Intensywność wysiłku fizycznego u osób z nadwagą i otyłością należy dostosować do ich możliwości, by nie przeciążyć układu ruchowego. Eksperci zalecają, by wysiłek był dynamiczny, długotrwały o niskiej lub umiarkowanej intensywności bez nadmiernego obciążania kolan, bioder i kręgosłupa, np. długotrwały marsz, chód z kijami, marszobieg, pływanie, ćwiczenia w wodzie, jazda na rowerze, bieg narciarski. W treningu osób z nadwagą lub otyłością ważne jest również uwzględnienie ćwiczeń kształtujących gibkość i siłę mięśni. Zalecana jest jednak duża ostrożność przy doborze obciążeń, ze względu na ryzyko uszkodzenia układu ruchu i duży wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Sukces w walce z nadwagą i otyłością zapewnia regularne i długotrwałe stosowania zaleceń treningowych.

Równie ważnym elementem w walce z otyłością i nadwagą jest dieta. Masę ciała należy redukować stopniowo i długo, dlatego w diecie należy uwzględnić wszystkie niezbędne dla organizmu składniki w odpowiednich i ograniczonych ilościach. Przede wszystkim zaleca się mniejsze spożycie tłuszczu, cukru i jest przetworów. Dieta powinna być zbilansowana i niskoenergetyczna, dostarczać odpowiednią ilość białka, składników mineralnych i witamin. Istotna jest również podaż płynów, około 6 szklanek, z czego połowę powinna stanowić woda. Zabrania się picia napojów słodzonych i alkoholu.

Źródła: nursing.com.pl

W. Burdelak, B. Pepłońska, „Praca w nocy a zdrowie pielęgniarek i położnych – przegląd literatury”, Medycyna Pracy 2013;64(3), str. 397-418

I. Lozończyk. J. Jośko-Ochojska, „Związek zaburzeń snu z nadwagą i otyłością wśród młodzieży”, Hygeia Public Health, 2016, 51(4), str. 323

PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA: