Praca na nocne zmiany, nieregularne odżywianie i niski poziom aktywności fizycznej to niektóre czynniki związane z pracą pielęgniarki, które mogą wiązać się ze wzrostem masy ciała w tej grupie zawodowej. W latach 2008-2011 przeprowadzono badania, z których wynika, że nawet 64 proc. polskich pielęgniarek zmaga się z nadwagą lub otyłością. W jaki sposób specyfika zawodu pielęgniarki wpływa na wzrost masy ciała?

Eksperci zwracają uwagę, że praca pielęgniarek i położnych na nocnych zmianach i w systemie rotacyjnym jest najsilniejszym czynnikiem generującym nadwagę i otyłość. Wynika to z zaburzenia rytmu okołodobowego, obniżenia syntezy melatoniny i niedoboru snu. Przeprowadzono wiele badań w odniesieniu do tej kwestii. Wśród personelu odbywającego nocne dyżury i pracującego w systemach rotacyjnych wykazano większy przyrost masy ciała w porównaniu do osób pracujących tylko w ciągu dnia. Ponadto zauważono również wiele niekorzystnych czynników stylu życia związanych z dietą czy późniejszą godziną spożywania ostatniego posiłku.
Co wpływa na wzrost wagi u pielęgniarek?
Wśród personelu pielęgniarskiego i położniczego ryzyko rozwoju otyłości generują głównie:
- Brak odpowiedniej diety
Niezdrowa dieta wśród pielęgniarek i położnych często spowodowana jest brakiem czasu, zarówno podczas dyżuru, jak i między zmianami. Około 45 proc. polskich pielęgniarek podejmuje się pracy dodatkowej i pracuje na więcej niż jednym etacie (dane na 2018 r.), a obecnie odsetek ten może być znacznie wyższy. Stąd wiele z nich nie ma czasu na przygotowanie bogatych w składniki odżywcze posiłków. Pielęgniarki odżywiają się więc niezdrowymi przekąskami, fast foodami czy gotowymi daniami, które niejednokrotnie są wysokokaloryczne i zawierają konserwanty.
- Brak aktywności fizycznej
Zawód pielęgniarki wiąże się z wysiłkiem fizycznym i pracą w pozycji stojącej, ale także wysiłkiem psychicznym, często przez kilkadziesiąt godzin. Chociaż praca ta jest obciążająca, to zazwyczaj nie spełnia jednak zaleceń odnośnie czasu w ciągu doby poświęconego aktywności fizycznej. Z kolei po kilkunastu lub kilkudziesięciu godzinach trudnego dyżuru pielęgniarki nie mają siły i czasu na dodatkową aktywność, dlatego tak często wśród przedstawicieli tego zawodu czynnikiem wpływającym na wzrost masy ciała jest brak regularnej aktywności fizycznej.
- Brak regularnego snu
Niska jakość snu lub brak snu mogą być zarówno przyczynami jak i konsekwencjami nadwagi i otyłości poprzez wpływ na przemiany metaboliczne. Podczas snu organizm reguluje stężenie hormonów wytwarzających tkankę tłuszczową. Natomiast zbyt mała liczba godzin snu sprawia, że zmniejsza się stężenie leptyny (hormonu zmniejszającego apetyt), a także powoduje podwyższenie stężenie greliny, która zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i zwiększa apetyt.
- Wysoki poziom stresu
Stres może spowodować rozregulowanie zarówno fizyczne, jak i psychiczne, co często prowadzi do problemów z wagą, ale również zaburzeń pracy serca, nadciśnienia, depresji i migreny. Szczególnie przewlekły stres może zaszkodzić zdrowiu i niejednokrotnie prowadzi do zwiększonego apetytu oraz niechęci do prowadzenia zdrowego stylu życia.
Skala otyłości wśród pracowników ochrony zdrowia jest poważnym problemem i powinna skłonić decydentów oraz pracodawców do podejmowania inicjatyw promujących zdrowy styl życia wśród pracowników, a także wspierania ich w wysiłkach potrzebnych do walki z otyłością czy nadwagą. Istotne jest zarówno zdrowie samego personelu, ale również bezpieczeństwo pacjentów.
Otyłość to problem globalny
Z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) wynika, że nawet 1 mld ludzi na świecie cierpi na otyłość – 650 mln dorosłych, 340 mln nastolatków i 39 mln dzieci. Liczba ta wciąż rośnie, a WHO szacuje, że w 2025 r. nawet 167 mln ludzi może stracić zdrowie z powodu nadwagi i otyłości.
Narodowy Fundusz Zdrowia alarmuje, że nadwagę ma już trzech na pięciu dorosłych Polaków. U ponad 90 proc. osób przyczyną otyłości jest dodatni bilans energetyczny wynikający z nadmiernego spożywania pokarmów wysokoenergetycznych, a także niski poziom aktywności fizycznej i siedzący tryb życia. Otyłość mogą również spowodować niektóre schorzenia, np. endokrynologiczne, organiczne choroby podwzgórza, zespoły uwarunkowane genetycznie czy błędy jatrogenne, a także spożywanie niektórych leków.
Otyłość zwiększa ryzyko rozwoju wielu chorób, w tym cukrzycy typu 2, nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca, a nawet niektórych nowotworów, np. okrężnicy czy raka piersi.
Jak walczyć z otyłością i nadwagą?
Najważniejszymi czynnikami w walce z nadwagą i otyłością jest aktywność fizyczna i zdrowa, zbilansowana dieta.
Intensywność wysiłku fizycznego u osób z nadwagą i otyłością należy dostosować do ich możliwości, by nie przeciążyć układu ruchowego. Eksperci zalecają, by wysiłek był dynamiczny, długotrwały o niskiej lub umiarkowanej intensywności bez nadmiernego obciążania kolan, bioder i kręgosłupa, np. długotrwały marsz, chód z kijami, marszobieg, pływanie, ćwiczenia w wodzie, jazda na rowerze, bieg narciarski. W treningu osób z nadwagą lub otyłością ważne jest również uwzględnienie ćwiczeń kształtujących gibkość i siłę mięśni. Zalecana jest jednak duża ostrożność przy doborze obciążeń, ze względu na ryzyko uszkodzenia układu ruchu i duży wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Sukces w walce z nadwagą i otyłością zapewnia regularne i długotrwałe stosowania zaleceń treningowych.
Równie ważnym elementem w walce z otyłością i nadwagą jest dieta. Masę ciała należy redukować stopniowo i długo, dlatego w diecie należy uwzględnić wszystkie niezbędne dla organizmu składniki w odpowiednich i ograniczonych ilościach. Przede wszystkim zaleca się mniejsze spożycie tłuszczu, cukru i jest przetworów. Dieta powinna być zbilansowana i niskoenergetyczna, dostarczać odpowiednią ilość białka, składników mineralnych i witamin. Istotna jest również podaż płynów, około 6 szklanek, z czego połowę powinna stanowić woda. Zabrania się picia napojów słodzonych i alkoholu.
Źródła: nursing.com.pl
W. Burdelak, B. Pepłońska, „Praca w nocy a zdrowie pielęgniarek i położnych – przegląd literatury”, Medycyna Pracy 2013;64(3), str. 397-418
I. Lozończyk. J. Jośko-Ochojska, „Związek zaburzeń snu z nadwagą i otyłością wśród młodzieży”, Hygeia Public Health, 2016, 51(4), str. 323
PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #ZAWÓDPIELĘGNIARKA: