Autor: Zofia Trusz
W ostatnich latach w Polsce odnotowuje się spadek liczby zgonów z powodu AIDS. Eksperci podkreślają jednak, że coraz później wykrywa się zakażenie HIV. „Bez skutecznej profilaktyki nie zatrzymamy epidemii HIV” – podkreśla w rozmowie z Evereth News prezeska Fundacji Edukacji Społecznej, dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak.
1 grudnia przypada Światowy Dzień AIDS. Ustanowiono go w 1988 roku z inicjatywy WHO. W czerwcu 2021 roku minęło 40 lat od zdiagnozowania pierwszych zarażeń HIV na świecie. W Polsce pierwszy przypadek zakażenia tym wirusem wykryto w 1985 roku.
Ile przypadków AIDS odnotowuje się w ciągu roku?
Według statystyk Zakładu Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru w Polsce odnotowuje się regularny spadek liczby zachorowań na AIDS. W 2017 roku stwierdzono ich 120 – rok później 108, a w 2019 tylko 100. Duży spadek nastąpił także w 2020 roku – stwierdzono jedynie 47 przypadków – o ponad połowę mniej niż rok wcześniej. W Polsce na AIDS częściej chorują mężczyźni niż kobiety. W 2019 AIDS potwierdzono u 19 kobiet i 81 mężczyzn. Rok później – u 7 kobiet i 40 mężczyzn.
Z powodu AIDS w 2016 roku zmarło 29 osób. Rok później śmierć w wyniku tej choroby stwierdzono u 24 osób, a w 2018 – u 29 osób. W 2019 roku AIDS uznano za przyczynę zgonu u 18 osób, natomiast w 2020 jedynie 10.
– Spadek liczby zgonów wiąże się z dobrze funkcjonującą opieką medyczną w Polsce wśród osób żyjących z HIV – podkreśliła dr n. społ. Magdalena Ankiersztejn-Bartczak, prezes Zarządu FES, konsultantka i doradczyni HIV/AIDS. – Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS, każda osoba z potwierdzonym zakażeniem ma włączane leczenie. Dzięki skutecznym terapiom osoba seropozytywna odbudowuje odporność i wirus nie niszczy organizmu. Nie dopuszcza się tym samym do rozwoju chorób związanych z niedoborem odporności.
Prof. Knysz dla EN: Nowsze generacje leków antyretrowirusowych są dobrze tolerowane i bezpieczne
– Przewidywana długość życia pacjentów żyjących z HIV jest podobna do długości życia osób niezakażonych. Leczenie zakażenia HIV z perspektywy pacjenta jest bardzo proste. Choć stosujemy terapie wielolekowe, to mieszczą się one w pojedynczej tabletce. Czyli całe leczenie polega na zastosowaniu codziennie o tej samej porze 1-2 tabletek. Nowsze generacje leków antyretrowirusowych są dobrze tolerowane i bezpieczne – wyjaśnia w rozmowie z Evereth News prof. dr hab. Brygida Knysz, kierownik Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych UM we Wrocławiu.
Zdaniem ekspertki „to dopiero początek wielkich zmian i wielkiego postępu” w leczeniu osób zakażonych HIV. W ciągu najbliższych miesięcy zostaną wprowadzone preparaty długodziałające w formie iniekcji domięśniowych podawanych do 2 miesięcy. Trwają także badania nad kolejnymi terapiami długodziałającymi.
– Ponadto firma Moderna rozpoczyna badania kliniczne nad szczepionką mRNA przeciwko HIV. Celem takiego szczepienia byłoby wyindukowanie przeciwciał neutralizujących skierowanych przeciwko niezmiennym (tzw. konserwatywnym) regionom wirusa. To oznacza, że szczepionka byłaby skuteczna niezależnie od zmienności HIV – dodała prof. Knysz.
„Nie znamy faktycznej liczby osób żyjących z HIV”
Z opublikowanych przez Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru statystyk wynika, że w Polsce odnotowuje się duży spadek zakażeń HIV. W 2019 roku stwierdzono 1615 nowych zakażeń – w 2020 roku wykryto tylko 840 nowych przypadków.
Specjaliści wskazują jednak, że odnotowywana liczba zakażeń nie zgadza się ze stanem faktycznym. Tendencja malejąca może mieć związek z obecną sytuacją pandemiczną, a nie z rzeczywistym spadkiem liczby zachorowań.
Polacy coraz rzadziej testują się w kierunku HIV
Jeszcze przed pandemią COVID-19, w latach 2016-2019, wskaźnik testowania spadł z 3 do 1 na 100 000 mieszkańców. Oznacza to, że jedynie 1 proc. populacji Polski poddawał się badaniom w kierunku HIV. Po wybuchu pandemii na całym świecie zaobserwowano gwałtowny spadek liczby testów, sięgający aż 22 proc. W Polsce liczba wykonanych testów w 2020 roku była mniejsza prawie o połowę w porównaniu z rokiem 2019. Szacuje się, że mniej niż 10 proc. dorosłych w Polsce kiedykolwiek zbadało się w kierunku HIV. Jak podkreślają eksperci, może wiązać się to z niedoszacowaniem rzeczywistej liczby zakażeń.
– W 2020 roku od marca do czerwca Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne prowadzone przez organizacje pozarządowe ze środków samorządowych i Krajowego Centrum ds. AIDS były zamknięte w czasie lockdownu – wyjaśnia prezeska FES. – Później zostały otworzone, ale z restrykcjami covidowymi i w niektórych miejscach obowiązkiem wcześniejszych zapisów.
Doktor Ankiersztejn-Bartczak zwróciła również uwagę, że w trakcie pandemii wiele osób unika wizyt w placówkach medycznych. Wynika to z przekonania, że w takich miejscach istnieje duże ryzyko zakażenia koronawirusem. „Dlatego w ostatnich dwóch latach mamy zdecydowany spadek liczby osób, które przebadały się w kierunku zakażenia HIV” – ocenia specjalistka.
W 2021 roku w związku z obserwowaną niską liczbą wykonywanych testów przeprowadzono wiele inicjatyw, które miały podnieść świadomość społeczeństwa w zakresie HIV i AIDS, oraz zachęcić do poddania się badaniom kontrolnym.
Akcja „Test na HIV – zrób go sam”
Podczas Europejskiego Tygodnia Testowania w maju 2021 roku Fundacja Edukacji Społecznej przeprowadziła w Warszawie akcję „Test na HIV – zrób go sam”. W trakcie trwania akcji w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych rozdawano bezpłatne testy, które można wykonać samodzielnie w domu. Jak podkreśliła prezeska FES, zazwyczaj na badanie w kierunku HIV zgłaszają się pojedyncze osoby, bez swoich partnerów. Testy rozdawano z myślą właśnie o takich osobach.
– Akcja samodzielnego testowania spotkała się z bardzo dobrym przyjęciem. Zainteresowanie było ogromne. W ramach Europejskiego Tygodnia Testowania (22-27.11.2021) przeznaczyliśmy kolejną pulę testów. Od początku akcji rozdaliśmy prawie 200 testów – podsumowała doktor Ankiersztejn-Bartczak.
Program „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV na lata 2022-26”
W sierpniu 2021 roku ukończono pracę nad nowym programem polityki zdrowotnej Ministerstwa Zdrowia. Projekt „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z HIV na lata 2022-26” opracowało Krajowe Centrum ds. AIDS we współpracy z trzema konsultantami krajowymi.
Jak zaznaczają autorzy, jedną z najważniejszych zmian w programie jest doprecyzowanie zapisów dotyczących osób nieubezpieczonych. Program z lat 2016-2021 dopuszczał objęcie ich leczeniem antyretrowirusowym, jednak nie we wszystkich przypadkach. Teraz wszystkie osoby nieubezpieczone otrzymają możliwość podjęcia szybkiego leczenia antyretrowirusowego. Problem z dostępem do leczenia często dotyczył obcokrajowców, którzy przez brak ubezpieczenia po przyjeździe do Polski nie mogli kontynuować terapii.
Twórcy nowego programu podkreślili, że dla osób zakażonych HIV w Polsce kluczowe jest rozszerzenie możliwości diagnostycznych. Obecnie w każdym województwie znajduje się przynajmniej jeden punkt testowania w kierunku HIV. Według autorów programu powinny zostać rozszerzone kompetencje lekarza POZ, by także mógł wykonywać badanie w kierunku HIV.
Deklaracja Zgromadzenia Ogólnego NZ w sprawie zwalczania epidemii HIV/AIDS
W dniach 8-10 czerwca 2021 roku odbyło się spotkanie wysokiego szczebla Zgromadzenia Ogólnego ONZ w sprawie AIDS. Podczas tego wydarzenia państwa członkowskie ONZ przyjęły deklarację polityczną dotyczącą zwalczania epidemii HIV/AIDS. Zadeklarowano m.in. zakończenie epidemii HIV/AIDS do 2030 roku. Zobowiązano się również, że do 2025 roku liczba zakażeń HIV będzie mniejsza niż 370 tys. przypadków, a liczba zgonów z powodu AIDS nie będzie przekraczała 250 tys. Państwa członkowskie zobowiązały się także do zwiększenia wysokości środków finansowych na walkę z HIV/AIDS.
Źródła: Evereth News, gov.pl, fes.edu.pl
Przeczytaj także: Jak pandemia COVID-19 wpłynęła na leczenie pacjentów z AIDS?
