WHO w Ukrainie przeszkoliło w zakresie świadczenia usług GBV (gender-based violence) ponad 60 lekarzy, pielęgniarek i pielęgniarzy oraz managerów placówek medycznych w regionach odeskim, dniepropietrowskim i kijowskim. Projekt został sfinansowany przez rząd Kanady oraz otrzymał instytucjonalne wsparcie Ministerstwa Zdrowia i lokalnych organizacji społecznych.
“Ponad 90% kobiet, które doświadczyły przemocy, nie składa zeznań na policji”
Przemoc ze względu na płeć, której doświadczają kobiety, jest naruszeniem wolności i podstawowych praw człowieka. Według szacunkowych danych dwie na trzy Ukrainki doświadczyły przemocy psychicznej, fizycznej lub na tle seksualnym. 18% kobiet i dzieci w wieku 15-49 doświadczyły przemocy intymnej ze strony partnera. Jak podkreśla Olena Volodymyrivna, dyrektorka Departamentu Zdrowia w Kijowskiej Obwodowej Administracji Państwowej, kiedy problemy zdrowotne są skutkiem przemocy, kobiety najpierw szukają pomocy medycznej. Dlatego tak ważne jest podniesienie świadomości i odpowiednie przygotowanie personelu medycznego do spotkania z pacjentami, którzy są ofiarami przemocy. Na podstawie wytycznych WHO oraz państwowych aktów prawnych o przemocy na tle seksualnym i ze względu na płeć opracowany został program dwudniowego szkolenia. Celem jest wyposażenie pracowników opieki zdrowotnej w wiedzę i umiejętności poprawnego identyfikowania oznak przemocy, oferowania psychicznego wsparcia i odpowiedniej pomocy klinicznej, w tym umiejętności przekazania pacjentów do adekwatnych podmiotów świadczących usługi w zakresie pomocy społecznej i prawnej.
– System opieki zdrowotnej spełnia kluczową rolę w reagowaniu na przemoc ze względu na płeć, włączając w to przemoc fizyczną, emocjonalną oraz o podłożu seksualnym. Wszystko to może być przyczyną poważnych konsekwencji zdrowia fizycznego, psychicznego i reprodukcyjnego – wyjaśnia dr Jarno Habicht, przedstawiciel WHO w Ukrainie.
“Empatia motywuje mnie do tego, aby wspierać ofiary GBV”
Dane, statystyki i raporty nie są konieczne, żeby wiedzieć, co się wydarzyło. Od początku rosyjskiej inwazji na Ukrainę przemoc seksualna oraz ze względu na płeć wśród kobiet, dzieci i wielu mniejszości społecznych wzrosła. Większość przypadków nie zostało odnotowanych. Pomimo tego wiele osób odczuwa psychologiczne konsekwencje traumatycznych doświadczeń: uczestnictwa w działaniach wojennych, doświadczenia uchodźczego w związku z konfliktem zbrojnym, doświadczenia lub bycia świadkiem przemocy fizycznej, psychicznej czy seksualnej. Tetyana Volkovich, lekarz rodzinny z Pawłogradu, jest zdania, że lekarz powinien przede wszystkim pomóc pacjentowi jako człowiek. Dzięki szkoleniu pracownicy ukraińskiej opieki medycznej wiedzą więcej i zostali wyposażeni w odpowiednie narzędzia. Wypracowano systemowe procedury pomocy, dzięki którym wiadomo, jak można działać jako jednostka w przypadkach takich pacjentów. Personel medyczny poznał grupy wsparcia oraz organizacje społeczne, które działają w tym regionie. WHO pomogło w zbudowaniu sieci wzajemnego wsparcia, w której głównymi węzłami są instytucje medyczne oraz organizacje społeczne i prawne.
“Jako lekarze rodzinni musimy zrozumieć, że praca z ofiarami GBV jest naszym obowiązkiem i częścią codziennej pracy”
To, jakie są obowiązki lekarza rodzinnego, zależne jest od chorób, jakich doświadcza rodzina. W czerwcu tego roku Ukraina zatwierdziła Konwencję o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (Konwencja stambulska). Umowa ustala minimalne standardy w zakresie zapobiegania, ochrony i dochodzenia praw kobiet i ofiar przemocy domowej. Svitlana Vedmid, lekarz rodzinny i dyrektor przychodni w regionie dnieprowskim, uważa, że lekarze rodzinni są podstawową linią kontaktu z innymi oddziałami, które świadczą specjalistyczne usługi np. w zakresie zdrowia psychicznego. Jak powiedziała: „Bardzo często jesteśmy też pierwszymi osobami, do których zgłaszają się ofiary przemocy ze względu na płeć”. Dla wielu z nich lekarz rodzinny może być jedynym wsparciem w przypadku, kiedy stało się coś złego. Ukraina otrzymała pełne wsparcie WHO w kontekście odbudowy służby zdrowia, jako organu świadczącego wsparcie ofiarom przemocy ze względu na płeć. Przed wojną realizowane były inwestycje w zakłady opieki zdrowotnej. Nowoczesne oddziały szpitalne, takie jak centrum kardiologiczne w Czernihowie, wyposażone w innowacyjne urządzenia, zostały zniszczone. Jak podkreślił Dyrektor regionalny WHO na Europę Hans Kluge podczas czerwcowego Kongresu 590 w Polsce, odbudowie systemu opieki zdrowotnej w Ukrainie powinny przyświecać pewne zasady, przede wszystkim to, że to ludzie znajdują się w centrum systemu.
Źródło: who.int, cdc.gov, coe.int
