Długotrwała utrata węchu to jedno z częstych powikłań, jakie zgłaszają ozdrowieńcy po zakażeniu koronawirusem. Jaka jest jego przyczyna i jak można mu przeciwdziałać?

Jak wskazują dane zebrane przez Światową Organizację Zdrowia, zaburzenia węchu mogą dotyczyć nawet 60 proc. osób chorujących na COVID-19. U części pacjentów jest to jedyny objaw zakażenia. W niektórych przypadkach zaburzeniom lub całkowitej utracie węchu towarzyszy utrata smaku oraz uczucie pieczenia lub swędzenia w obrębie śluzówki nosa.

Aktualne dane wskazują na to, że ok. 50 proc. osób, które przeszły COVID-19, w ciągu 40 dni odzyskuje w pełni zmysł węchu, natomiast ok. 10 proc. ozdrowieńców nie uzyskuje żadnej poprawy w tym zakresie. Jakie są tego przyczyny?

Przyczyny utraty węchu w przebiegu COVID-19

Jak wskazują badania naukowców z Harvard Medical School, których wyniki zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym „Science Advances”, receptory węchowe nie są wrażliwe na infekcję wirusa SARS-CoV-2, ponieważ nie zawierają genu kodującego białko receptora ACE2. Białko to jest wykorzystywane przez wirusa do infekowania ludzkich komórek.

Wrażliwe na działanie wirusa są natomiast komórki pomocnicze, które zapewniają metaboliczne i strukturalne wsparcie dla receptorów węchowych. Zaburzenia węchu u pacjentów chorujących na COVID-19 nie wynikają więc z uszkodzenia neuronów drogi węchowej, co zdaniem naukowców oznacza, że w większości przypadków powinny być odwracalne.

Trening zapachowy skuteczny w leczeniu utraty węchu

Jak wskazują badania prowadzone przez brytyjskich naukowców, których wyniki opublikowano w czasopiśmie naukowym „The Laryngoscope”, jedną z metod terapii, które mogą zapewnić pozytywne efekty u pacjentów cierpiących na utratę lub zaburzenia węchu, jest tzw. trening zapachowy. Polega on na powtarzalnej, krótkotrwałej ekspozycji na zapachy. Eksperci zalecają, by wybrać w tym celu zapachy należące do czterech głównych kategorii: kwiatowe, owocowe, ostre (pikantne) oraz żywiczne. Powinny być to zapachy, które rozpoznajemy jako przyjemne lub mamy z nimi konkretne skojarzenia. W celu wzmocnienia bodźców zapachowych można wykorzystać np. świeżo zmielony pieprz lub ziarna kawy bądź świeżo starte skórki z owoców cytrusowych.

Trening zapachowy powinien obejmować wąchanie co najmniej czterech różnych zapachów dwa razy dziennie przez kilka tygodni.

Badania dowodzą, że skuteczność treningu zapachowego jest związana ze zjawiskiem neuroplastyczności, czyli zdolności sieci neuronowych w mózgu do reorganizacji i regeneracji po urazie lub zaburzeniu. Trening węchu stymuluje receptory węchowe, co pozwala na odbudowanie drogi węchowej (szlaku, na którym impulsy nerwowe wywołane przez bodźce zapachowe przenoszone są z jamy nosowej do mózgu).

Witamina A donosowo

Badania przeprowadzone przez zespół niemieckich naukowców wskazują natomiast, że w leczeniu utraty zmysłu zapachu, którą spowodowała infekcja wirusowa, skuteczne mogą być preparaty z witaminą A podawane donosowo. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie naukowym „European Archives of Oto-Rhino-Laryngology”.

W badaniu niemieckich naukowców wzięło udział 170 pacjentów. U 46 uczestników zastosowano wyłącznie trening zapachowy, który trwał 12 tygodni. U pozostałych 124 osób połączono trening zapachowy i miejscowe podawanie przez 8 tygodni preparatu z witaminą A. Badanie kontrolne dokonane 10 miesięcy później wykazało, że pacjenci, którzy otrzymywali witaminę A, uzyskali znacznie większą poprawę w zakresie odczuwania zapachów. Skuteczność witaminy A w leczeniu zaburzeń węchu wynika z faktu, że odgrywa ona ważną rolę w regeneracji receptorów węchowych. Według autorów badania stosowanie donosowo preparatów z witaminą A w dawce 10,000 IU przez dwa miesiące może zapewnić pozytywne wyniki w leczeniu utraty lub zaburzeń węchu.

Źródło:

1. Addison, A. B. Wong, B. Ahmed i in, “Clinical Olfactory Working Group Consensus Statement on the Treatment of Post Infectious Olfactory Dysfunction”, “Journal of Allergy and Clinical Immunology” 2021
2. H. Brann, T. Tsukahara, C. Weinreb i in., „Non-neuronal expression of SARS-CoV-2 entry genes in the olfactory system suggests mechanisms underlying COVID-19-associated anosmia”, “Science Advances” 2020, 6(31): eabc5801.
3. Hummel, K. L. Whitcroft i in., “Intranasal vitamin A is beneficial in post-infectious olfactory loss”, „European Archives of Oto-Rhino-Laryngology” 2017, 274(7): 2819-2825.

Przeczytaj także: Uzależnienie od leczenia – jak objawia się zespół Münchhausena?