4 lutego, w Światowy Dzień Walki z Rakiem, zainaugurowano kolejną odsłonę ogólnopolskiej kampanii społecznej „Rak. To się leczy!”. Tegoroczna edycja zachęca Polaków do wykonywania badań diagnostycznych w kierunku nowotworów. Hasło „Jestem na badaniach, zaraz wracam” ma uświadamiać społeczeństwo, że profilaktyka nowotworowa jest prosta i szybka, a może uratować życie.
Co roku w Polsce notuje się ponad 165 tys. nowych zachorowań na raka, a do 2030 r. liczba ta może wzrosnąć nawet do 200 tys. Tymczasem w naszym kraju tylko 7 proc. Polaków wykonuje badania profilaktyczne, gdy nie odczuwa żadnych dolegliwości. Co 10. ankietowany nigdy nie zrobił badania spośród następujących: RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, USG tarczycy, kolonoskopia, badania krwi pod kątem markerów nowotworowych.
Dlaczego Polacy nie badają się w kierunku nowotworów? „Nie mam czasu”, „jeszcze mi coś wykryją”, „boję się”, „wolę nie wiedzieć”, „to skomplikowane i kosztowne” – takie przekonania panują wśród społeczeństwa. W większości jednak badania profilaktyczne są proste, nie zajmują dużo czasu, nie bolą i są dostępne.
Polacy lekceważą profilaktykę i zdrowy sty życia
„Jestem na badaniach, zaraz wracam” – to hasło przyświecające tegorocznej kampanii „Rak. To się leczy!”. Autorzy przedsięwzięcia podkreślają, że przekaz ten oznacza, iż badania diagnostyczne w kierunku nowotworów są proste i pozwalają na szybki powrót do domu do bliskich, do życia.
Prof. dr hab. n. med. Piotr Rutkowski, kierownik Kliniki Nowotworów Tkanek Miękkich, Kości i Czerniaków, Narodowy Instytut Onkologii – Państwowy Instytut Badawczy, podczas konferencji w centrum prasowym PAP, podkreślał, że społeczeństwo lekceważy dwie najskuteczniejsze metody zapobiegania nowotworom – profilaktykę oraz stosowanie prawidłowego stylu życia. Tymczasem, jak zwrócił uwagę ekspert, stosowanie tych zasad pozwala zmniejszyć zachorowalność na nowotwory nawet o 50 proc. Najważniejsze w zapobieganiu nowotworom jest:
- rzucenie palenia papierosów – palenie tytoniu jest przyczyną rozwoju m.in. raka płuc, pęcherza, nerki, żołądka, przełyku czy krtani. Zadaniem eksperta rzucenie palenia i przebywanie w strefie wolnej od dymu zmniejsza ryzyko zachorowania na raka;
- prawidłowa masa ciała i aktywność fizyczna – otyłość jest przyczyną zachorowania na nowotwory m.in. piersi czy żołądka, ale także innych chorób – cukrzycy czy schorzeń układu sercowo-naczyniowego. Prof. Rutkowski wyjaśnił, że aktywność fizyczna zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór, a w przypadku jego zdiagnozowania – zwiększa skuteczność terapii oraz zmniejsza ryzyko powikłań;
- ograniczenie alkoholu;
- unikanie nadmiernej ekspozycji na napromieniowanie ultrafioletowe;
- szczepienia przeciw HPV – jak zauważył ekspert, szczepienia te zmniejszają ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy prawie o 100 proc.
Prof. Rutkowski zwrócił również uwagę, jak ważna jest profilaktyka wtórna, czyli możliwość wykrycia nowotworu w fazie bezobjawowej i/lub możliwej do wyleczenia. Wskazał na konieczność wykonywania rutynowych badań, m.in. cytologicznych, mammografii, kolonoskopii czy kontrolowania niepokojących zmian skórnych u onkologa/dermatologa.
Działania lokalne zachęcają pacjentów do badań profilaktycznych
Prof. dr hab. n. med. Adam Maciejczyk, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, wskazywał na rozwiązania systemowe, które mogłyby poprawić zgłaszalność na badania przesiewowe w kierunku nowotworów. Jak zaznaczył – ważne są działania lokalne i edukacja społeczeństwa. Przytoczył rozwiązanie wdrożone w regionie Dolnego Śląska – aplikacja e-screening, dostępną dla każdego, która pozwala zlokalizować dostępne w regionie punkty, w których można wykonać badania diagnostyczne. Jego zdaniem takie rozwiązania zachęcają pacjentów do profilaktyki. Ekspert podkreślił również, iż istotne jest uświadamianie pacjenta o tym, gdzie powinien się udać w przypadku wykrycia nowotworu.
Zgodziła się z nim prof. dr hab. n. med. Renata Langfort, kierownik Zakładu Patomorfologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie, która zaznaczyła, że nie każda zmiana wykryta podczas badań profilaktycznych jest zmianą nowotworową, natomiast pacjenci powinni wiedzieć, jak dalej postępować w przypadku wykrycia nieprawidłowości. Ekspertka wskazała na istotę badań mikroskopowych i patomorfologicznych. Jak podkreślała, badania te potrafią określić typ nowotworu, a także czynniki predykcyjne, czyli jakie leczenie będzie w danym przypadku najbardziej skuteczne. Dr Langfort dodała, że coraz częściej obserwowane są przypadki raka płuca o złym rokowaniu, które przy prawidłowej diagnozie stają się chorobą przewlekłą i zwiększa się przeżywalność pacjentów. Dodała natomiast, iż nadal największe szanse na długoletnie przeżycie w przypadku nowotworu jest jego wczesne wykrycie i leczenie operacyjne.
Jakie problemy najczęściej zgłaszają pacjenci onkologiczni?
Grzegorz Błażewicz, zastępca Rzecznika Praw Pacjenta (RPP), zaznaczył, że nowotwory stanowią drugą najczęstszą przyczynę zgonów w naszym kraju. Na świecie natomiast zanotowano prawie 10 mln zgonów z powodu raka w 2020 r. Zgodnie z prognozami, jak zwrócił uwagę ekspert, w 2040 r. liczba nowych zachorowań może wynieść nawet 28 mln.
Błażewicz podkreślił, że pacjenci zgłaszają problemy do RPP, m.in. telefonicznie, mailowo, poprzez specjalny czat czy media społecznościowe. W 2021 r. z zakresu onkologii Rzecznik przyjął 1,8 tys. zgłoszeń od pacjentów. Najczęściej zgłaszane nieprawidłowości to: brak możliwości zapisu do poradni onkologicznej na pierwszą wizytę, brak możliwości zapisu na wizytę kontrolną, brak możliwości wykonania podstawowych badań diagnostycznych, brak należytej informacji o możliwości przeprowadzenia diagnostyki w kierunku nowotworów, częste zmiany terminów świadczeń planowych, np. operacji onkologicznych.
Źródło: PAP
Przeczytaj także: Ginekolodzy: cytologia płynna oferuje dużo większą dokładność wyników niż tradycyjna
