Rzecznik Praw Dziecka zaproponował zmianę Kodeksu karnego, w którym wprowadziłby odpowiedzialność karną za czyny skierowane przeciwko zdrowiu i życiu dziecka poczętego, m.in. odpowiedzialność karną matki spożywającej alkohol w trakcie ciąży. Jak zaznaczył, z uwagi na niepokojący odsetek kobiet spożywających alkohol w trakcie ciąży, należy podjąć działania edukacyjne, profilaktyczne i prawne, by pomóc dziecku i matce.
Jak wynika ze statystyk, w Polsce od czasu do czasu alkohol pije 81 proc. kobiet, natomiast raz w miesiącu 54 proc. Dane PARPA pokazują również, iż częściej po alkohol sięgają kobiety w wieku rozrodczym.
Największe ryzyko niesie za sobą spożywanie alkoholu do 8. tygodnia ciąży
Spożywanie alkoholu w ciąży niesie za sobą ryzyko wystąpienia FASD, czyli spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych. Charakteryzują się one wadami wrodzonymi serca, ośrodkowego układu nerwowego oraz kończyn. Ponadto może on prowadzić również do zahamowania wzrostu płodu, a nawet poronienia.
– Obecnie organy prowadzące postępowanie przygotowawcze w sposób zbyt ogólnikowy, bez odniesienia się do realiów konkretnej, rozpoznawanej sprawy, uznają, że na gruncie przepisu art. 160 k.k. (narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) dziecko poczęte nie podlega ochronie prawnej. Zdaniem Rzecznika Praw Dziecka, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności i skutków z tym związanych, jak i uregulowania innych gałęzi prawa, nie można spod ochrony przepisu art. 160 k.k. wyłączyć dziecka poczętego. Zasadnym byłoby, w celu usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej, która wprowadziłaby wprost unormowanie, zgodnie z którym przepisy przewidujące odpowiedzialność karną za czyny skierowane przeciwko zdrowiu i życiu dotyczą także dziecka poczętego – napisał Mikołaj Pawlak.
„W Szwecji matki uzależnione od alkoholu zachęca się do aborcji”
Jak zaznaczyła dr Teresa Jadczak-Szumiło, ekspert PARPA ds. FASD, współautorka ekspertyzy dotyczącej zespołu FAS, którą rok temu zamówiło Ministerstwo Sprawiedliwości, pomimo tego, że pomysł uznała za kontrowersyjny, wyraziła nadzieję na dyskusję, której ciągle brakuje. Wskazała, że różne kraje inaczej podchodzą do tematu.
– W Szwecji niemal nie istnieje problem FASD, bo tam matki uzależnione od alkoholu zachęca się do aborcji. Kanada uznała z kolei FASD za epidemię społeczną XXI wieku. Wprowadziła jasne stopniowalne procedury. Jest lista ośrodków, gdzie kobiety mogą się leczyć i tych, gdzie mogą dostać niezbędną wiedzę. Jeśli wyjdzie na jaw, że przyszła matka piła, obowiązkowo musi przejść kurs edukacyjny. Z kolei we Francji lobby producentów wina jest tak silne, że kraj ma poważny problem z diagnozowaniem dzieci już urodzonych. Wielkim sukcesem było już tam umieszczenie na butelkach piktogramu przekreślonej kobiety w ciąży. A w Polsce? – W trakcie lockdownu dzwoniło do mnie wiele kobiet, które wypiły, nie wytrzymały napięcia. Dowiedziały się, że są w ciąży. Pytały, co robić. Niestety, nie mamy wciąż jasnych zasad postępowania – powiedziała dla Dziennika Gazety Prawnej dr Jadczak-Szumiło.
Profilaktyka, edukacja i zmiany Kodeksu karnego
Jak podkreśliła Anna Milczanowska, z sejmowej komisji sprawiedliwości i praw człowieka, „należy dążyć do takiej zmiany Kodeksu karnego, równolegle z działaniami profilaktycznymi i kampaniami edukacyjnymi.”
– Kara za narażanie dziecka narodzonego na utratę zdrowia i życia nie budzi obiekcji. Dlatego rozszerzenie art. 160 k.k. na dziecko w okresie prenatalnym to dobry kierunek. Sama praca nad społeczną świadomością to za mało. Musi też być świadomość kary. RPD z pewnością przemyślał swoje słowa i ma na myśli holistyczne podejście do sprawy. Czyli też otoczenie opieką osoby uzależnionej. Alkoholizm jest chorobą. Dlatego należałoby wskazać listę miejsc, gdzie taka osoba dostanie pomoc medyczną i terapeutyczną – dodała Milczanowska.
„Alkohol może uszkodzić system nerwowy nienarodzonego dziecka”
Jak dodała Anna Grajcarek, prezes Fundacji Ad Vocem z Krakowa, „nienarodzone dziecko jest zupełnie bezbronne, alkohol przenika przez łożysko, a jego kształtujące się organy nie są w stanie go zmetabolizować”.
– Jeśli bierzemy pod uwagę ochronę prawno-karną nienarodzonego dziecka, należałoby wyraźnie w przepisach wskazać, że chodzi o sytuacje nadużywania alkoholu. Są medyczne dowody na to, że alkohol może uszkodzić system nerwowy nienarodzonego dziecka. FAS (najostrzejsza postać FASD) jest jednostką chorobową, dlatego według nas można by prawnie zabronić spożywania alkoholu w ciąży – dodała, przekonując jednocześnie o konieczności równoległej edukacji społecznej.
Poprzedni RPD o rozważeniu inicjatywy ustawodawczej
O uregulowanie konsekwencji spożywania alkoholu przez kobietę w ciąży zabiegał już wcześniej poprzedni rzecznik Marek Michalak. Wówczas wystąpił do prezydenta o rozważenie inicjatywy ustawodawczej.
– Należy uruchomić procedurę, na podstawie której kobieta w ciąży, działająca na szkodę własnego dziecka poprzez spożywanie alkoholu, narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych, może zostać skierowana przez sąd na leczenie szpitalne. Procedura ta powinna być regulowana na poziomie ustawowym, a odpowiednim miejscem dla nowych przepisów jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy jako podstawa materialna oraz Kodeks postępowania cywilnego jako podstawa procesowa – zaznaczał w piśmie do Andrzeja Dudy Marek Michalak.
Źródło: Dziennik Gazeta Prawna
PRZECZYTAJ POPRZEDNI TEKST Z CYKLU #PORADNIKPOŁOŻNEJ:
