Perinatolog to specjalista położnictwa i ginekologii. Skupia się na chorobach, które dotyczą matki i dziecka. Aktywność fizyczna pozwala uniknąć wielu z nich – podkreśla prof. Anna Kajdy, perinatolog.
Tomasz Nowak, Evereth News: Proszę powiedzieć, czym zajmuje się perinatolog?
Dr hab. n. med. Anna Kajdy: – Żeby wyjaśnić, czym się zajmujemy, opowiem historię pacjentki, która do mnie trafiła. Przyjeżdżała z Gdańska. Była poważnie chora. Pojawiła się u mnie, żeby zaplanować kolejną ciążę. Chorowała na otyłość. Znałam ją jeszcze z pierwszej ciąży. Miała cukrzycę ciążową, która po porodzie zamieniła się w cukrzycę przewlekłą. Miała nadciśnienie. Przeszła zabieg stentowania po zawale po urodzeniu pierwszego dziecka. O ile dobrze pamiętam, była też po operacji bariatrycznej. Schorzenia pacjentek bywają naprawdę skomplikowane. Coraz mniej mamy sytuacji, kiedy mówimy, że pacjentka nie może zajść w ciążę. Nie mogą zajść w ciążę kobiety, które czekają na przeszczep nerki, serca i wątroby. Natomiast już po przeszczepie – pacjentki mogą planować ciążę. Rozmowa z tą pacjentką polegała na tym, że powiedziałam, co od strony położniczej musi zrobić, żeby bezpiecznie zajść w drugą ciążę. Przygotowania obejmowały m.in. konsultacje z kardiologiem, próbę wysiłkową, holter ciśnieniowy, holter EKG. Została skierowana na diagnostykę do kardiologa, z którym współpracuję. To była pacjentka z olbrzymią otyłością. Zaplanowałyśmy spotkanie z dietetykiem i psychodietetykiem. Dostała zalecenia dotyczące redukcji masy ciała.
Ile można przytyć w czasie ciąży?
– Wiemy, że redukcja masy ciała jest wynikiem dwóch czynników. To jest to, co jemy i jak się ruszamy. W redukcji masy ciała aspekt psychologiczny jest niezwykle ważny, dlatego staram się współpracować z psychodietetykami. W kontekście ciąży analizujemy dwa aspekty. Jednym z nich jest BMI przedciążowe, które określa z jaką proporcją masy ciała do wzrostu pacjentka zachodzi w ciążę. Największym czynnikiem ryzyka większości powikłań w ciąży jest BMI powyżej 30. Wtedy pacjentka zostaje sklasyfikowana jako otyła. Drugim, nakładającym się na to czynnikiem, jest nadmierny przyrost masy ciała w ciąży. Zostało policzone, ile powinno się w czasie ciąży przytyć w zależności od tego, z jaką wagą się startowało. Przyrost masy nie powinien przekroczyć 12 kg w całym okresie trwania ciąży, u pacjentek z wyjściowo prawidłowym BMI.
Czym jest epigenetyka i jaki ma wpływ na życie?
– Oczywiście jest też szereg pewnych predyspozycji genetycznych. I tu znowu jest ciekawie. Jeśli mieszkamy w okolicy, w której jest zanieczyszczenie, żyjemy w dużym stresie, odżywiamy się źle, to nasze geny się zmieniają. Ich funkcjonowanie się zmienia. Są to zmiany epigenetyczne. Podobnie kobiety, które były wyjściowo otyłe i nadmiernie przyrosła im masa ciała w trakcie ciąży programują swoje dzieci na otyłość. Tłumaczymy pacjentkom, że to jest pewna predyspozycja. Nazywamy to zaprogramowaniem wewnątrzmacicznym na nieprawidłowy metabolizm. Jeżeli dziecko rozwija się wewnątrzmacicznie u matki, która jest otyła, nieprawidłowo się odżywia i się nie rusza, skutkuje to nadmiernym przyrostem masy ciała w ciąży i dla dziecka taki stan staje się normą na poziomie genetycznym.
Jak ruch wpływa na zdrowie w ciąży?
– Sposobem przeciwdziałania pandemii otyłości w cywilizacji jest edukacja przyszłych i aktualnych mam. W Polsce ponad 1/3 pacjentek jest z nadwagą lub otyłością i te liczby rosną w zastraszającym tempie. Każdy człowiek powinien ćwiczyć. Dlatego staramy się edukować wszystkich lekarzy, którzy zajmują się kobietami w wieku rozrodczym. Regularna aktywność fizyczna zapobiega nadmiernemu przyrostowi masy ciała w ciąży. Poprawia ukrwienie wszystkich naszych narządów. Wpływa pozytywnie na rozrodczość. Poprawia nam samopoczucie, co podnosi nasze zdolności reprodukcyjne. Wydzielają się endorfiny, serotonina, dopamina. Osoby, które ćwiczą mają lepszą przemianę materii. Aktywność fizyczna zapobiega występowaniu obrzęków, na które często narzekają pacjentki, ale też, co ważne, powstawaniu cellulitu i rozstępów. Skóra nie rozciąga się nadmiernie. Nie dochodzi do nabierania wody i odkładania się tkanki tłuszczowej.
– Kolejna rzecz, która jest bardzo ważna, to nauka oddychania. W czasie treningu dotleniamy wszystkie części ciała, w tym macicę i poprawiamy funkcjonowanie układów narządów wewnętrznych. Układ krążenia wykonuje największy wysiłek w przygotowaniu organizmu do bycia w ciąży. Zwiększa się pojemność minutowa serca, dochodzi do przerostu włókien mięśniowych i objętości komór. Zwiększa się objętość krwi, osocza, masa krwinek czerwonych. Poprawia się krążenie krwi przez macicę. Dzieje się tak, bo serce nagle musi zacząć pompować krew nie tylko dla mamy, ale też dla rozwijającego się dziecka. Musimy teraz zapracować na dodatkowego pasażera, który się w nas rozwija.
Jak trenować w ciąży?
– Sam poród to duża aktywność fizyczna. Trzeba być do niego przygotowanym. Kobiety, które regularnie ćwiczą w ciąży i są aktywne fizycznie mają mniejsze ryzyko porodów zabiegowych. Pacjentki pytają mnie, jaki sport mogą uprawiać w ciąży? A ja pytam, “no dobra, a jaki sport uprawiały panie przed zajściem w ciążę? Jeżeli planuje pani teraz aktywnie zacząć ćwiczyć crossfit, to to nie jest najlepszy moment w pani życiu”. Trzeba mieć świadomość tego, że w ciąży raczej unikamy nowych aktywności. Dążymy do rozwijania tego, co już wcześniej robiliśmy. Jeżeli pacjentka rozpoczyna aktywność fizyczną, bo jest w ciąży, to powinna to robić pod okiem specjalisty. Wykwalifikowanych specjalistów w zakresie prowadzenia treningów czy wprowadzenia w trening ciężarnej jest coraz więcej.
Na co trzeba uważać?
– Przypadki, w których należy zachować szczególną ostrożność w uprawianiu wysiłku fizycznego, to pacjentki, które mają ewidentnie stwierdzoną niewydolność łożyska. Taka patologia występuje w wyniku nieprawidłowego łączenia się łożyska z macicą. Pomimo tego, kontrolowana aktywność fizyczna z monitoringiem dobrostanu płodu jest jak najbardziej zalecana. Nie ma takiej choroby w ciąży, którą leczymy leżeniem.
– Wszystkie pacjentki natomiast powinny ćwiczyć świadomie. Ciąża i poród zwiększają ryzyko wysiłkowego nietrzymania moczu i obniżenia mięśni dna miednicy. Stąd przede wszystkim należy zwracać uwagę, aby ćwiczyć z aktywacją tych mięśni, m.in. mięśni kegla. Jest to szczególnie ważne u pacjentek, które dźwigały ciężary przed ciążą. Powinno się też zmniejszyć objętość i intensywności aktywności ruchowej w I trymestrze. Uważa się, że redukcja intensywności treningu powinna wynosić ok. 30%. Musimy wtedy stworzyć bardziej dogodne warunki do rozwijania się ciąży i jej prawidłowego zaimplementowania. Później intensywność można znowu stopniowo zwiększać. Zwykle zalecam rozpoczęcie od spaceru z kijkami i zwiększanie dystansu i tempa.
Należy jednak obserwować, jak organizm na tę aktywność fizyczną reaguje. Pacjentki, które przed ciążą ćwiczyły jogę, a nie np. crossfit, nie powinny raczej uczestniczyć w treningu siłowym lub takim, gdzie podskakują. Ich ciało nie jest do tego przygotowane. Jeśli zaczną to robić bez opieki, może wtedy dojść do urazu. Dodatkowo są pod wpływem progesteronu. Podczas ciąży będziemy obserwowali relaksacyjny wpływ progesteronu na wszystkie części naszego ciała, w tym na stawy i mięśnie. Jest to szczególnie odczuwalne w I i III trymestrze ciąży. W końcowym etapie ciąży musimy odpowiednio dostosować aktywność ruchową. Sam brzuch będzie nam przeszkadzał w aktywności. Zmienia się mechanika całego układu ruchu. Najlepiej wtedy trenować pod okiem specjalisty.
Dr hab. n. med. Anna Kajdy, Prof. CMKP – Centrum Medyczne „Żelazna”, Ordynator Położnictwa w Szpitalu św. Zofii, Warszawa, p.o. Kierownika I Kliniki Ginekologii i Położnictwa Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego.
